Çaê³í÷åííÿ

Ïåðøa êíèæêa âèéøëa äðóêîì â æîâòí³ 1957 ð., a îñòaííÿ – ó 1967 ð. Öå áóëî éîãî çaäóøåâíå áaæaííÿ â³ä ìîëîäèõ ë³ò, â íå¿ âëîæèâ âåëè÷åçíó ê³ëüê³ñòü ÷añó é åíå𴳿, ³ ùîéíî â Að´åíò³í³ ïðè äîïîìîç³ Áðaòñòâa ñâ. Ïîêðîâè ÓAÏÖåðêâè â Áóåíîñ Aéðåñ³, a çîêðåìa ãîëîâè Áðaòñòâa é aäì³í³ñòðaòîða ÓAÏÖ â Að´åíò³í³ ïðîòîïðåñâ³òåða î. Áîðèña Að³é÷óêa, öþ ³äåþ âäaëîñÿ çðåaë³çóâaòè. ÓÌÅ ïðèñâÿ÷åía äðóæèí³ aâòîða, ïaí³ Í³í³ Îíaöüê³é, ÿêa â òåõí³÷íîìó ðîçóì³íí³, áóëa ¿¿ ñï³âaâòîðîì. „¯¿ äîïîìîãa áóëa âåëèêa, çîêðåìa êîëè ïðîôåñîð ïî÷aâ çaíåïaäaòè ía çäîðîâ’¿, òðaòÿ÷è ïîâîë³ ç³ð. Ïîâía ïîñâÿòè ïaí³ Îíaöüêa äîïîìaãaëa éîìó äî îñòaíí³õ äí³â æèòòÿ (Îëüãa Âîéöåíêî, ªâãåí Îíaöüêèé – ÿê aâòîð åíöèêëîïå䳿, „³ñíèê", ³íí³ïå´, 15 êâ³òíÿ 1980).

 ÓÌÅ çíaõîäèòüñÿ áaãaòþùèé äîêóìåíòaëüíèé ìaòåð³ÿë äî ³ñòî𳿠âèçâîëüíî¿ áîðîòüáè ïîïåðåäíüî¿ åì³´ðaö³¿, a çîêðåìa äî ³ñòî𳿠ÎÓÍ. Ïðè òîìó íå ìîæía çaáóâaòè, ùî „Óêða¿íñüêa ìaëa åíöèêëîïåä³ÿ" – öå òâ³ð îäí³º¿ ëþäèíè. Íîðìaëüíî òaê³ ïðaö³ âèêîíóþòü äåñÿòêè, a òî é ñîòêè íaóêîâö³â ïðè ìaòåð³ÿëüí³é äîïîìîç³ äåðæaâè.

 1964 ð. ïðîô. Îíaöüêèé ÷åðåç õâîðîáó î÷åé áóâ çìóøåíèé â³ä³éòè ç ïîñaäè ðåäaêòîða òèæíåâèêa „Íaø Êëè÷", a ÷åðåç çaãaëüíå ïîñëaáëåííÿ çäîðîâ’ÿ ìóñ³â â³äìîâèòèñü â³ä ñóñï³ëüíî-ãðîìaäñüêî¿ ïðaö³. Íå çâaæaþ÷è ía òå â³í ïðîäîâæóâaâ ïðaöþâaòè íaóêîâî, ó ÷îìó éîìó äîïîìaãaëa éîãî äðóæèía ͳía. Âîía ïåðå÷èòóâaëa éîìó òå, ùî áóëî ïîòð³áíå äëÿ íaóêîâèõ äîñë³ä³â ÷è äëÿ ³íôîðìaö³¿, ùî 䳺òüñÿ ó ñâ³ò³. Ïðè ¿¿ äîïîìîç³ â³í óäåðæóâaâ âåëèêó êîðåñïîíäåíö³þ ç ÷èñëåííèìè ïðèÿòåëÿìè òa çíaéîìèìè, a ãîëîâíî ç íaóêîâîãî ñâ³òó. Òîìó çãaäóþ÷è ïðîô. Îíaöüêîãî, íå ìîæía ïðîìèíóòè ìîâ÷aíêîþ éîãî äðóæèíó, ÿêa íå ò³ëüêè ñòâîðþâaëa âñ³ ïåðåäóìîâè äëÿ íîðìaëüíî¿ ïðaö³ ÷îëîâ³êa-íaóêîâöÿ, íå ò³ëüêè ï³äòðèìóâaëa ³äåéíå ñòaâëåííÿ, aëå áóëa ³ ïåðøîþ äîðaäíèöåþ (Ì. Ãaâðèëþê, 70-ð³÷÷ÿ ïðîô. ª. Îíaöüêîãî, „Íîâèé Øëÿõ’, ³íí³ïå´, ÷. 7, 13 ëþòîãî 1965).

Ç ³ñòîðè÷íî-ïîë³òè÷íèõ ïðaöü Îíaöüêîãî ía îêðåìó óâaãó çañëóãîâóº éîãî ùîäåííèê „Ó â³÷íîìó ì³ñò³"; çaïèñêè óêða¿íñüêîãî æóðíaë³ñòa ça ðîêè 1930-1943". Ç íèõ ïåðøèé òîì ça 1930 ð³ê ïîÿâèâñÿ ó âèäaâíèöòâ³ Ì. Äåíèñþêa â ׳êa´î â 1954 ð., a äðóãèé, òðåò³é ³ ÷åòâåðòèé òîìè ça ðîêè 1931-1934 âèéøëè äðóêîì ó âèäaâíèöòâ³ „Íîâèé Øëÿõ" ó Òîðîíòî â 1981-1989. Òóò ñòîð³íêa ça ñòîð³íêîþ, áåç æîäíèõ ïðèêðañ, aâòîð îïèñóº ïî䳿, ÿê âîíè â³äáóâaëèñÿ. Ía æaëü, íañòóïí³ òîìè ça ðîêè 1935-1942 çáåð³ãaþòüñÿ ó ìaøèíîïèñ³ ³ ïîêèùî íå îïóáë³êîâaí³. Ìåìóaðèñòèêa â ë³òåðaòóðíîìó äîð³áêó (Îíaöüêîãî) – öå ö³íèèé âêëaä, ÿêèé ìaº âåëèêå çía÷åííÿ äëÿ ³ñòîðèêa. Âëañíå „Çaïèñêè æóðíaë³ñòa" òa „Óêða¿íñüêa ìaëa åíöèêëîïåä³ÿ" ìaþòü íåïðîìèíaþ÷ó âaðò³ñòü äëÿ äîñë³äíèê³â íaøîãî ìèíóëîãî.

Âñ³ ïèòaííÿ ïðîô. Îíaöüêîãî ð³çíîãðaíí³ ñâîºþ òåìaòèêîþ ³ íaïðÿìêaìè.  íaóêîâèõ ïðaöÿõ âèñòóïaþòü ìaòåð³ÿëè åòíîãðaô³¿, åòíîëî㳿, ³ñòîðè÷í³, ô³ëîñîôñüê³ òa ³íø³.  ë³òåðaòóð³ – ³ñòîð³ÿ óêða¿íñüêî¿ ë³òåðaòóðè é êóëüòóðè, á³îãðaô³÷í³ ìaòåð³ÿëè, ðåïîðòaæ³ ³ ïåðåêëaäè ç ÷óæèõ ìîâ (³òaë³éñüêî¿, ôðaíöóçüêî¿, åñïaíñüêî¿ òa aíãë³éñüêî¿), ÿê³ ñòaíîâëÿòü îêðåìó ä³ëÿíêó â éîãî ä³ÿëüíîñò³.

 óñ³õ ïðaöÿõ ªâãåía Îíaöüêîãî âèÿâëÿºòüñÿ âèðaçíå ³äåaë³ñòè÷íå íañòaâëåííÿ, ³ ÿê öå â³í ñaì òâåðäèòü „âåñü óêða¿íñüêèé âèçâîëüíèé ðóõ – öå ðóõ æåðòâåííîãî ³äåaë³çìó ía ñëóæá³ óêða¿íñüêîãî íaðîäó (ª. Îíaöüêèé, Óêða¿íñüêa ìaëa åíöèêëîïåä³ÿ, ñòîð. 526). „Â³í ³äåaë³ñò – äóæå ðåë³ã³éía ëþäèía, ùî âèäíî ç êîæíîãî éîãî òâîðó. ³í ïðaâîñëaâíèé, aëå äóæå òîëåðaíòíî ñòaâèâñÿ äî óêða¿íö³â êaòîëèê³â… ³í ñâ³é ³äåaë³ñòè÷íèé ñâ³òîãëÿä â³ääaâ ía ñëóæáó óêða¿íñüêîìó íaðîäîâ³. Â³í „çaâæäè áa÷èâ î÷èìa äóø³ ³ ãîâîðèâ ãîëîñîì ñåðöÿ".  éîãî îñîá³ Óêða¿ía çíaéøëa ðå÷íèêa ñâî¿õ ïðaãíåíü.  îñíîâó éîãî òâîð÷îñòè ëÿãëa ëþáîâ äî ïðaâäè, âîë³ ³ ñïaðâåäëèâîñòè. Ô³ëîñîô³÷ía îñíîâa éîãî ïðaö³, – ïèñaâ ïðîôåñîð ²âaí Áîäíaðóê, – öå øëÿõåòíèé ãóìaí³çì ³ â³ða â äîáðî, ùî ìóñèòü êîëèñü ïðèéòè ía гäíó Çåìëþ" (²âaí Áîäíaðóê, Ó 80-ð³÷÷ÿ ïðîô. ªâãåía Îíaöüêîãî, „Óêða¿íñüêå Ñëîâî", Ïaðèæ, ÷. 1681).

Äðóãîþ õaðaêòåðèñòè÷íîþ ðèñîþ â ïèñaííÿõ aâòîða º íañíaæåí³ñòü ¿õ äóõîì íaö³¿. Ìè, óêða¿íö³ ïîça ìåæaìè íaøî¿ áaòüê³âùèíè, íå çaçíaëè ùañòÿ æèòè ía ñâî¿é çåìë³ ïîâíèì äåðæaâíèì æèòòÿì, âò³øaòèñÿ âëañíèìè íaö³îíaëüíèìè çäîáóòêaìè, òîìó òaêa çañaäa ìaº äëÿ íañ îñîáëèâå çía÷åííÿ. Áaãaòèé ìaòåð³ÿë ó öüîìó â³äíîøåíí³ çíaõîäèìî â „Óêða¿íñüê³é ìaë³é åíöèêëîïå䳿", äå íåìaº îäíîãî ãañëa, ÿêå íå áóëî á ïîâ’ÿçaíå ç óêða¿íñüêîþ ïðîáëåìaòèêîþ (Ì. Ãaâðèëþê, 70-ð³÷÷ÿ ïðîô. ª. Îíaöüêîãî, „Íîâèé Øëÿõ", ÷. 7, 13 ëþòîãî 1965).

„ çaãaëüíîìó òðåáa ñòâåðäèòè, ùî ïðîô. ªâãåí Îíaöüêèé áóâ ñïðaâæí³ì ï³îíåðîì ó ä³ëÿíö³ óêða¿íñüêî-³òaë³éñüêî¿ ëåêñèêîãðaô³¿, ÷åñíî çâ³â áîðîòüáó ç òðóäíîùaìè ³ íåñïîä³âaíêaìè æèòòÿ òa çaïèñaâ ñâîº ³ì’ÿ â ³ñòî𳿠óêða¿íñüêî¿ íaóêè é êóëüòóðè ÿê íå ìîæía êðaùå", – òâåðäèâ ïðîô. ßðîñëaâ Ðóäíèöüêèé (ßð. Ðóäíèöüêèé, öèò. ïðaöÿ, òaì æå).

Äâaäöÿòü ðîê³â òîìó ïðîô. ªâãåí Îíaöüêèé â³ä³éøîâ â³ä íañ ô³çè÷íî, â³ä³éøîâ ó äîâîë³ ñêðóòíèõ åêîíîì³÷íèõ îáñòaâèíaõ, aëå â³í íaì, ÿê ³ ìaéáóòí³ì ïîêîë³ííÿì, çaëèøèâ äóõîâ³ ñêaðáè, ç ÿêèõ ìè ïîâèíí³ ÷åðïaòè ñèëó ³ íañíaãó, éòè éîãî ñë³äaìè. Ïîë³òè÷í³ îáñòaâèíè â Óêða¿í³ çì³íèëèñÿ ía êðaùå, ñüîãîäí³ Óêða¿ía º âèçíaíîþ ö³ëèì ñâ³òîì íåçaëåæíîþ äåðæaâîþ. Ía æaëü, âîía ùå íå âïîâí³ â³äïîâ³äaº ³äåaëaì ñëaâíî¿ ïaì’ÿòè ïðîô. Îíaöüêîãî, áî òaì ïðè âëaä³ âñå ùå çaëèøèëèñÿ êîëèøí³ ïaðòîêðaòè, ÿê³ íå íaâ÷èëèñÿ äóìaòè äåðæaíèöüêèìè ñaìîñò³éíèöüêèìè êaòåãîð³ÿìè. Aëå íå ìîæå áóòè ñóìí³â, ùî êîæíèé ð³ê ïðaöþº äëÿ Óêða¿íè, äëÿ çaêð³ïëåííÿ ¿¿ äåðæaâíîñòè ³ íåäaëåêèé òîé ÷añ, êîëè â Óêða¿í³ ã³äíî â³äçía÷aòü âêëaä ïðîô. Îíaöüêîãî â íaö³îíaëüíå â³äðîäæåííÿ óêða¿íñüêîãî íaðîäó òa ïðèâåðíåííÿ éîãî ³ñòîðè÷íî¿ ïaì’ÿò³.