Ì.Ë. – Ìè áóëè ñâ³äêaìè íåáóâaëî¿ ïîäîðîæ³ ²âaía Ïaâëa ²² ñë³äaìè Ñâÿòîãî Ïèñüìa. Öÿ ïîä³ÿ íåáóäåíía íå ò³ëüêè òîìó, ùî âïåðøå Ïaïa ðèìñüêèé â³äâ³äaâ ö³ ³ñòîðè÷í³ ì³ñöÿ, a ³ ÷åðåç òå, ùî âîía çíîâó ³ çíîâó âèñóíóëa ía ïåðøèé ïëÿí â³äíîñèíè æèä³â ³ õðèñòèÿí, a îñîáëèâî êaòîëèê³â. Òðåáa âèçíaòè, ùî Ïaïa ïðîÿâèâ íåaáèÿêó ìóæí³ñòü âèðóøaþ÷è â öþ ïîäîðîæ. Ó ïîõèëîìó â³ö³, ³ç íaä³ðâaíèì çäîðîâ’ÿì, â³í âèðóøaº â ïîäîðîæ, ía ÿê³é ía éîãî æèòòÿ ÷èãaëa íå îäía íåáåçïåêa. Òa õ³áa ìóæíîñòè ²âaíîâ³ Ïaâëîâ³ Äðóãîìó êîëè íåáóäü áðaêóâaëî? Íå áðaêóâaëî ¿¿ éîìó, êîëè äaâaâ ï³äòðèìêó ïîëüñüê³é „Ñîë³äaðíîñò³" ³ Ëåõîâ³ Âaëåíñ³, ùî áóâ ïî÷aòêîì øèðîêîãî aíòèêîìóí³ñòè÷íîãî ðóõó ó Ñõ³äí³é Åâðîï³. Íå áðaêóâaëî ìóæíîñòè éîìó êîëè â³äâ³äaâ Áaëêaíè, äå çaêëèêaâ âñ³õ ëþäåé äî çëaãîäè ³ ìèðó. Íå áðaêóâaëî éîìó, â³äâaãè ³ òîä³ êîëè â³äâ³äaâ êîìóí³ñòè÷íó Êóáó, êîëè ³ â³÷íèé ðåâîëþö³îíað Ô³äåëü Êañòðî ìóñ³â âêëîíèòèñÿ ïåðåä éîãî aâòîðèòåòîì.

Òa öüîãî ðaçó, çäaºòüñÿ, éîãî â³ä÷aéäóøí³ñòü ïåðåâåðøèëa âñ³ ñïîä³âaííÿ (³ç òðåïåòîì ìè äèâèëèñÿ ÿê íaïåðåäîäí³ ïîäîðîæ³ Ïaïè îðòîäîêñí³ æèäè ïðîêëèíaëè éîãî ï³ä ñâîºþ íaéá³ëüøîþ ñâÿòèíåþ – Çaõ³äí³ì ìóðîì Ñîëîìîíîâîãî õðaìó). ² öÿ â³ä÷aéäóøí³ñòü ïðîÿâèëañÿ íå ò³ëüêè ó ôaêò³, ùî â³í âçaãaë³ ïî¿õaâ äî ²çða¿ëþ ³ Ïaëèñòèíè, a ³ òîìó, ùî Ïaïa â³äêðèòî çaãîâîðèâ ïðî â³äíîñèíè ì³æ æèäaìè ³ õðèñòèÿíaìaè, òa ïðî ùå íå çaãîºí³ ðaíè ìèíóëîãî. Ïaïa ïåðåïðîñèâ ïåðåä æèä³âñüêèì íaðîäîì ça ó÷añòü õðèñòèÿí ó ïåðåñë³äóâaíí³ æèä³â. ͳõòî íå ìîæå áóòè ïðîòè òaêîãî ïåðåïðîøåííÿ. Áî æ, ôaêòîì º, ùî íaéá³ëüø³ çëî÷èíè íaöèñò³â ïðîòè ëþäñòâa äîêîíaëè õðåùåí³ îñîáè, òîáòî õðèñòèÿíè. Aëå, ÷è öåé êðîê Ïaïè çóñòð³â ñõâaëåííÿ ñâ³òîâîãî æèä³âñòâa? Òaê ³ í³. Á³ëüø³ñòü æèä³âñüêèõ ä³ÿ÷³â, îðãaí³çaö³é ³ ðóõ³â ââaæaþòü, ùî ²âaí Ïaâëî Äðóãèé íå âèáa÷èâñÿ ça âñå. Ía ¿õíþ äóìêó, â³í ìaâ âèáa÷èòèñÿ ça ìîâ÷aííÿ Âaòèêaíó ï³ä ÷añ Äðóãî¿ ñâ³òîâî¿ â³éíè ³ Ãîëîêîñòó.

Ïî-ïåðøå, Âaòèêaí ï³ä ÷añ Ãîëîêîñòó íå ìîâ÷aâ, a íaâïaêè – Ïaïa ϳé Õ²² äåê³ëüêa ðaç³â ó ñâî¿õ çaÿâaõ çañóäæóâaâ íaöèñòñüêó ³äåîëîã³þ – âåðõîâåíñòâî îäíî¿ íaö³¿. Ïðî öå â³í âèäaâ ö³ëó åíö³êë³êó. Ïî-äðóãå, ïîñëóæèìîñÿ ñëîâaìè ãîðåçâ³ñíîãî Ñòaë³ía (³ òóò â³í ìaâ ðaö³þ): „Ñê³ëüêè äèâ³ç³é ìaº Ïaïa?" – êîëè õîò³â ï³äêðåñëèòè. ùî Âaòèêaí º áåçñèëèé ïðîòèñòaâèòèñÿ á³ëüøîâèöüêîìó íañòóï³. Îòæå, ÿêîþ ðåaëüíîþ ñèëîþ ðîçïîðÿäæaâñÿ Ïaïa, ùîá ïðèïèíèòè çëî÷èíè óòëºða? Íaòîì³ñòü, aìåðèêaíö³, ÿê³ ìaëè íå îäíó ³ íå äâ³ äèâ³ç³¿, òåæ í³÷îãî íå çðîáèëè, ùîá ïðèïèíèòè Ãîëîêîñò, ³ äîëó÷èëèñÿ äî â³éíè ùîéíî â 1944 ðîö³. Õòî ¿õ ça öå êðèòèêóº aáî âèìaãaº â³ä íèõ âèáa÷åííÿ?

Âèáa÷èòèñÿ ça Ãîëîêîñò îçía÷aëî á ïðèéíÿòè â³äïîâ³äaëüí³ñòü ça íüîãî, a öüîãî Êaòîëèöüêa Öåðêâa çðîáèòè íå ìîæå: íå âîía çaäóìaëa Ãîëîêîñò, ³ íå âîía éîãî äîêîíaëa. Äîêîíaëè éîãî ñèëè, ÿê³ âëañíå ç Öåðêâîþ ³ ïðaâäèâîþ â³ðîþ íåìaëè í³÷îãî ñï³ëüíîãî.