ãîëîâa îðãaí³çaö³¿ Aìåðèêaíö³ â Îáîðîí³ Ëþäñüêèõ Ïðaâ â Óêða¿í³ AÍ×ÅÉÍ

Ñïðaâa Äåì’ÿíþêa ïðîäîâæóºòüñÿ

²âaí Äåì’ÿíþê ça ïîñåðåäíèöòâîì ñâîãî aäâîêaòa ïîäaâ 7 áåðåçíÿ 2000 ð. ñóäîâèé ïîçîâ ïðîòè óðÿäó Ñïîëó÷åíèõ Øòaò³â Aìåðèêè ía â³äøêîäóâaííÿ 5 ì³ëüéîí³â äîëÿð³â ça òå, ùî Aìåðèêa äîâåëa éîãî äî ñêðaéíüî¿ óáîãîñòè ³ ùî äîçâîëèëa ía òå, ùî â³í çaçíaâ íåëþäñüêèõ ³ æîðñòîêèõ òîðòóð ³ çíóùaíü. Öå âïåðøå Äåì’ÿíþê çðîáèâ îôåíçèâíèé íañòóï ía óðÿä ÑØA ía â³äì³íó â³ä ìèíóëî¿ äåôåíçèâíî¿ îáîðîííî¿ ïîñòaâè ï³ä ÷añ éîãî 23-ð³÷íî¿ êîøìaðíî¿ ñïðaâè.

 ñóäîâ³ì ïîçîâ³, éîãî aäâîêaò ïaí³ Äæåéí Áëåíêñò³í Ò³´að ïèøå: „³ä 1977 ð. äî ñüîãîäí³ Ñïîëó÷åí³ Øòaòè Aìåðèêè ä³ÿìè ñâî¿õ ïðaö³âíèê³â, ça ï³äìîãîþ óðÿäó ³íîçåìíî¿ äåðæaâè ³ ð³çíèìè ³íøèìè ñïîñîáaìè òîðòóðóâaëè ³ ïðîäîâæóþòü òîðòóðóâaòè ²âaía Äåì’ÿíþêa, ïåðåñë³äóþ÷è éîãî ³ éîãî ðîäèíó ôaëüøèâèìè îñêaðæåííÿìè, ùî â³í áóâ ìañîâèì âáèâöåþ, ÿêèé íaçèâaâñÿ ²âaí ¥ðîçíèé, ía ï³äñòaâ³ ÷îãî éîãî ñóäæåíî ïîä³áíèì äî öèðêó ñóäîì, óâ8ÿçíåíî â êå볿-îäèíî÷ö³ â íåëþäñüêèõ îáñòaâèíaõ, ôaëüøèâî çañóäæåíî ía êaðó ñìåðòè ³ ía î÷³êóâaííÿ ò³º¿ ñìåðòè ÷åðåç ïîâ³øåííÿ â êåë³-îäèíî÷ö³, íå äîçâîëÿþ÷è éîìó ía ïîáa÷åííÿ ç ðîäèíîþ, âèìaãaþ÷è, ùîá â³í ïðèçíaâñÿ äî çëî÷èíó, ÿêîãî â³í íå â÷èíèâ. Éîãî äîâåäåíî äî ñòaíó òaêîãî ñóö³ëüíîãî çóáîæ³ííÿ, ùî â³í íå ìaâ çìîãè âèêîíaòè ñâîãî ïðèðîäíîãî îáîâ’ÿçêó óòðèìóâaòè ñâîþ ðîäèíó".

Ïaí³ Ò³´að â ïîçîâ³ äaë³ ïðîäîâæóº îñêaðæóâaòè: „Âèêîíaâöÿìè òîðòóð íaä Äåì’ÿíþêîì áóëè, ì³æ ³íøèìè, a´åíòè ³ ïðaö³âíèêè óðÿäó Aìåðèêè Åëåí Ðaºí, Íîðìaí Ìîñêîâ³÷, ͳë Øåð ³ Åë³ Ðîçåíáaâì â ïîðîçóì³íí³ ³ â ñï³âïðaö³ ç ÷ëåíaìè äåðæaâíèõ óðÿä³â ²çða¿ëþ ³ êîëèøíüîãî ÑÑÑÐ".

„ ðåçóëüòaò³ ïîâåä³íêè ïðaö³âíèê³â óðÿäó ÑØA ²âaí Äåì’ÿíþê çaçíaâ òaêèõ ïîøêîäæåíü, çañÿã ÿêèõ ùå äîòåïåð âaæêî óñâ³äîìèòè, ³ öå âèíîñèòü ùîíaéìåíøå 5 ì³ëüéîí³â äîëÿð³â. Òîìó Äåì’ÿíþê âèìaãaº:

1. ³äøêîäóâaííÿ ó âèñîò³ 5 ì³ëüéîí³â äîëÿð³â.
2. Çâåðíåííÿ ñóäîâèõ êîøò³â.
3. Çaïëaòè ça aäâîêaò³â.
4. ² ³íøèõ íaëåæíîñòåé çã³äíî ç ïðaâîì".

– áóâ äåíaòóðaë³çîâaíèé, ñòðaòèâ aìåðèêaíñüêå ãðîìaäÿíñòâî ó 1981 ð.;

– áóâ óâ’ÿçíåíèé â Aìåðèö³;

– áóâ íañèëüíî âèâåçåíèé äî ²çða¿ëþ ó 1986 ð. ³ ïåðåáóâaâ â êaìåð³-îäèíî÷ö³;

– áóâ òaì ó 1988 ð. ó öèðêîâ³é aòìîñôåð³, â òåaòðaëüí³é çaë³ â ªðóñaëèì³ çañóäæåíèé ía êaðó ñìåðòè. Äî ñóäó ïðèâîçèëè aâòîáóñaìè ãëÿä÷³â ³ ãó÷íîìîâöÿìè òðaíñëþâaëè ðîçïðaâó ía âóëèöþ;

– â 1993 ð. áóâ çâ³ëüíåíèé â³ä âèíè ³ êaðè ñìåðòè Íaéâèùèì Ñóäîì ²çða¿ëÿ ía ï³äñòaâ³ ñîâºòñüêèõ äîêóìåíò³â, ÿê³ ä³ñòaëèñÿ Äåì’ÿíþêîâ³ çaâäÿêè ðîçâaëîâ³ Ñîâºòñüêîãî Ñîþçó. ²çða¿ëü íå ïåðåïðîñèâ éîãî ça ïîìèëêó, aí³ íå ´aðaíòóâaâ éîìó áåçïå÷íîãî ïðî¿çäó âóëèöÿìè ªðóñaëèìó ía ëåòîâèùå äî ë³òaêa äî Aìåðèêè;

– ïîâåðíóâñÿ äî Aìåðèêè â 1993 ð. äî âëañíîãî äîìó ía ïåðåäì³ñòþ Êë³âëåíäó, Îãaéî, ïîìèìî òîãî, ùî óðÿä Aìåðèêè ðîáèâ ïåðåøêîäè ³ íå õîò³â éîãî ïóñòèòè íaçaä;

– áóâ òåðîðèçîâaíèé ãðóïîþ æèä³âñüêèõ ï³êåò³â, ÿê³ ïåðåä éîãî õaòîþ âëaøòîâóâaëè äåìîíñòðaö³¿, ï³ä ÷añ ÿêèõ äîìaãaëèñÿ éîãî ïîêaðaííÿ;

– â ëèñòîïaä³ 1993 ð. òðè ñóää³ â 6-ìó Aïåëÿö³éíîìó Ñóä³ ïðèñóäèëè, ùî ïîâåä³íêa Office of Special ²nvestigations (OSI) ï³ä ÷añ äåíaòóðaë³çaö³¿ ³ äåïîðòaö³¿ Äåì’ÿíþêa º í³÷èì ³íøèì, ÿê „øaõðaéñòâîì ïðîòè ñóäó".  äîäaòêó ñóää³ ïðèñóäèëè, ùî ía ö³é ï³äñòaâ³ ñóäîâèé íaêaç ç 1986 ð. âèâåçòè Äåì’ÿíþêa äî ²çða¿ëþ º aíóëüîâaíèé;

– â ëèñòîïaä³ 1998 ð. ïîâåðíåíî éîìó aìåðèêaíñüêå ãðîìaäÿíñòâî. Öå ñóäîâå ð³øåííÿ çðîáèâ ñóääÿ Ïîë Ìaò³ÿ êîìåíòóþ÷è, ùî aäâîêaòè â³ä óðÿäó Aìåðèêè äîïóñòèëèñÿ øaõðaéñòâa ³ ùî aäâîêaòè ç OSI ó â³ää³ë³ þñòèö³¿ „ïîâîäèëèñÿ ñâaâ³ëüíî ³ áåç â³äïîâ³äaëüíîñòè, ÿêî¿ âèìaãaº ¿õíÿ ïîçèö³ÿ, âîíè íå âèêîíaëè ñâî¿õ îáîâ’ÿçê³â â³äíîñíî ï³äñóäíîãî (Äåì’ÿíþêa)", ¿õí³ì ëå´aëüíèì îáîâ’ÿçêîì áóëî ñâîº÷añíî â³äêðèòè ìaòåð³ÿëè â³äíîñíî ñïðaâè ï³äñóäíîãî, ùîá â³í ìaâ íaãîäó ïðèãîòîâèòè ñâîþ îáîðîíó;

– ä³ñòaâ çâîðîò âèïëaòè ïåíñ³¿ ñîö³ÿëüíîãî çaáåçïå÷åííÿ, ÿêó óðÿä áóâ çaòðèìaâ;

– 19 òðaâíÿ 1999 ð. OSI íaíîâî ïîäaâ ñóäîâèé ïîçîâ ïðîòè Äåì’ÿíþêa, ùîá ùå ðaç äåíaòóðaë³çóâaòè éîãî – â³ä³áðaòè éîìó aìåðèêaíñüêå ãðîìaäÿíñòâî ía ï³äñòaâ³ òîãî, ùî â³í ïîäaâ ôaëüøèâó ³íôîðìaö³þ ía éîãî ³ì³´ðaö³éíèõ äîêóìåíòaõ ³ çaòa¿â ñâîþ ó÷añòü â ðîë³ âaðòîâîãî â íaöèñòñüêèõ òaáîðaõ ñìåðòè Ñîá³áîð, Ôëüîññåíáåð´, Ìaéäaíåê ³ Ëþáë³í, â ïîñ³ëîñò³ Îêçîâ ³ âèøêîë³ â òaáîð³ Òðaâí³ê³;

– 30 ëèïíÿ 1999 ð. aäâîêaò Äåì’ÿíþêa ïîäaëa äî ñóäó âèìîãó, ùîá öåé íîâèé ïîçîâ â³äêèíóòè ç³ ñóäó ía ï³äñòaâ³ òîãî, ùî Äåì’ÿíþê º æåðòâîþ óïåðåäæåííÿ ³ ùî ïîíîâëåíå îñêaðæåííÿ º ïîäâ³éíèì ñóäæåííÿì Äåì’ÿíþêa („double jeopardy"), ÿêå çaõèùaº êðèì³íaëüíèõ çëî÷èíö³â, aëå ÿêå íå 䳺 â öèâ³ëüíîìó ñóä³. Ñóääÿ Ïîë Ìaò³ÿ öþ âèìîãó â³äêèíóâ;

– ó â³äïîâ³äü ía öå 7 áåðåçíÿ 2000 ð. äî ñóäó ïîäaíî íîâ³ ëå´aëüí³ äîêóìåíòè, â ÿêèõ aäâîêaò Äæåéí Ò³´að çaïåðå÷óº âñ³ îñêaðæåííÿ çðîáëåí³ ïðîòè ¿¿ ê볺íòa ²âaía Äåì’ÿíþêa. Âîía ïîÿñíþº, ùî Äåì’ÿíþê áóâ ïðèìóøåíèé ïðaöþâaòè ÿê ïîëîíåíèé ï³ñëÿ òîãî, ÿê í³ìö³ âçÿëè éîãî â ïîëîí (ÿê ñîâºòñüêîãî âîÿêa) â 1942 ð.  äîäaòêó ïaí³ Ò³´að â³äïîâ³äaº ía îñêaðæåííÿ, ùî âîíî º ³íñï³ðîâaíå ïðîòè Äåì’ÿíþêa ï³ìñòîþ ça òå, ùî â³í (Äåì’ÿíþê) âèÿâèâ óðÿäîâå øaõðaéñòâî Aìåðèêè. Òaêîæ âîía êaæå, ùî ñóäîâèé ïîçîâ Aìåðèêè ì³ñòèòü â ñîá³ áaãaòî äåôåêò³â, ì³æ ÿêèìè º ïðîïóùåí³ äåòaë³ ìíèìèõ çëî÷èí³â Äåì’ÿíþêa, íaïðèêëaä, ÷èñëî ³ ³ìåía éîãî æåðòâ, äaòè êîëè â³í ò³ çëî÷èíè âèêîíóâaâ, ïëþñ ³íø³ ôaêòè, ÿêèõ âèìaãaº çaêîí.

Ñïåö³ÿëüíå Ñë³ä÷å Áþðî (Office of Special Investigations – OSI of Justice Department) ó â³ää³ë³ þñòèö³¿ óðÿäó Aìåðèêè ñòâîðåíî aìåðèêaíñüêèì Êîí´ðåñîì, ùîá âèøóêóâaòè ³ ïðèòÿãíóòè äî â³äïîâ³äaëüíîñòè çëî÷èíö³â ïðîòè ëþäñòâa â çaãaëüíîìó, a îñîáëèâî ïðîòè çëî÷èíö³â, ÿê³ ïåðåñë³äóâaëè ³ âáèâaëè æèä³â ï³ä ÷añ Ãîëîêîñòó â ñîðîêîâèõ ðîêaõ.  OSI ïðaöþº á³ëÿ 50 aäâîêaò³â, ÿê³ º ía äåðæaâí³é ïëaòí³ ³ ÿê³ ìóñÿòü ñâîþ ïîçèö³þ âèïðaâäaòè, ìóñÿòü ìaòè óñï³õ ó âèëîâëþâaíí³ çëî÷èíö³â. ×åðåç òå, ùî òèõ çëî÷èíö³â º â³äíîñíî ìaëî â Aìåðèö³ ³ â³äíîñíî âaæêî äîêaçaòè ¿õíþ ïðè÷åòí³ñòü äî Ãîëîêîñòó, ïðaö³âíèêè OSI ïðaöþþòü ç âåëèêèì çaâçÿòòÿì ³ íaïîëåãëèâ³ñòþ. Âîíè òaêîæ ¿çäÿòü äî æèä³âñüêèõ ãðîìaä â Aìåðèö³ ³ â Êaíaä³, âèñòóïaþòü ïåðåä ñòóäåíòaìè óí³âåðñèòåò³â ³ ïåðåêîíóþòü aâäèòî𳿠â óñï³õaõ OSI.  öüîìó ¿ì ïîìaãaº Ñèìîí ³çåíòaëü ³ éîãî ïîì³÷íèêè; ³çåíòaëü ïðèñâÿòèâ ñâîº æèòòÿ ía òå, ùîá ïðèòÿãíóòè çëî÷èíö³â Ãîëîêîñòó äî â³äïîâ³äaëüíîñòè. Îòæå, òaêîþ º ãåíåça ñïðaâè Äåì’ÿíþêa.

ßêáè õòîñü ñïðaâó Äåì’ÿíþêa îïèñaâ òî÷íî òaê, ÿê öÿ ñïðaâa ðîçâèâaëañÿ ³ â³äáóâaëañÿ, òî íaðaçèâñÿ á ía çaêèä, ùî ùîñü òaêå íå º ìîæëèâå. Ñïðaâa Äåì’ÿíþêa º á³ëüøå íåïðaâäîïîä³áía, ÿê áóäü ÿêa ôaíòaç³ÿ. ʳëüêa aâòîð³â, ÿê³ îïèñaëè äåÿê³ åï³çîäè ñïðaâè Äåì’ÿíþêa, çðîáèëè öå ñóá’ºêòèâíî, êîíöåíòðóþ÷èñü ía ïåðåá³ëüøåíí³ ñâî¿õ îñîáèñòèõ âïëèâ³â, íå´aòèâíî êðèòèêóþ÷è ð³çí³ îñîáè, ÿê³ áóëè çaaí´aæîâaí³ â ö³é ñïðaâ³, âïðîâaäèëè ÷èòa÷a â áëóä.

Çì³ñò ³ ïåðåá³ã ïîä³é, ÿê³ ÷añòèííî òóò ïîäaíî, º äóæå ïîâåðõîâíèì çâ³òóâaííÿì ñïðaâè ³ íå äaº ïîâíî¿ êaðòèíè ïîä³é.  ä³éñíîñò³ ö³ ïî䳿 áóëè ïîòðÿñaþ÷³ ³ íåìîâ êaòaêë³çì ïåðåêîòèëèñÿ ïî íañ – aìåðèêaíñüêèõ óêða¿íöÿõ. Ïðåña, òåëåáa÷åííÿ ³ ðaä³î ³íòåíñèâíî çâ³òóâaëè ïðî ïåðåá³ã ñïðaâè Äåì’ÿíþêa ³ ÷añòî-ãóñòî äîäaâaëè äî ðåïîðòaæ³â á³ëüøó aáî ìåíøó äîçó ³ñòîðè÷íî¿ äåç³íôîðìaö³¿ ³ óêða¿íîôî᳿. Âaæêî ïîâ³ðèòè, ùî äåìîêðaòè÷ía ³ â³ëüía Aìåðèêa ïðè ê³íö³ 20-ãî ñòîë³òòÿ äîïóñòèëañÿ äî çëîâæèâaííÿ aìåðèêaíñüêèìè ñóäaìè, äîïóñòèëañÿ äî øaõðaéñòâa ³ óæèâaííÿ ï³äøaõðîâaíèõ äîêóìåíò³â, óæèâaëa êîìóí³ñòè÷íó äåç³íôîðìaö³þ ïðîòè ãðîìaäÿíèía Aìåðèêè, äîïóñòèëañÿ äî ïîâíî¿ â³äñóòíîñòè çaõèñòó ëþäñüêèõ ³ ãðîìaäÿíñüêèõ ïðaâ Äåì’ÿíþêa. ² öå âñå ïðè ãîëîñíèõ ³ íåäâîçía÷íèõ ïðîòåñòaõ, ÿê³ áóëè çâåðíåí³ äî ÷ëåí³â âñ³õ â³òîê äåðæaâíî¿ âëaäè Aìåðèêè ³ äî ñâ³òîâî¿ ãðîìaäñüêîñòè.

Äèâîâèæíèì áóëî òå, ùî ñâ³òîâ³ ïîòóãè – òaê³ ÿê Aìåðèêa ³ Ñîâºòñüêèé Ñîþç – äî ñï³ëêè ç ²çða¿ëåì çaâçÿëèñÿ ía ïðîñòó, ïåðåñ³÷íó ëþäèíó – ðîá³òíèêa ôaáðèêè Ôîðäa, ÿêèé íå ìaâ aí³ ñòóä³é aí³ ÿêî¿ñü ïîçèö³¿ â ãðîìaä³, âèäaëè ía éîãî ñïðaâó âåëèê³ ì³ëüéîíè, ùîá çðîáèòè ç íüîãî âåëèêîãî çëî÷èíöÿ. ² òaêîæ äèâîâèæíèì º òå, ùî, ïðîãðaâøè ñïðaâó ía âñ³õ çañòaâaõ, âîíè íå äaþòü ça âèãðaíó ³ äaë³ ïðîáóþòü ìaí³ïóëÿö³ÿìè ³ øòó÷êaìè ä³éòè äî ìåòè – äîêaçaòè, ùî Äåì’ÿíþê áóâ âåëèêèì çëî÷èíöåì ïðîòè ëþäñòâa.