ÂÀÑÈËÜ ËÈÒÂÈÍÅÍÊÎ
(Äî 100-ë³òòÿ â³ä äíÿ íàðîäæåííÿ)

×è â ñó÷àñí³é ïðåñ³ â³äçíà÷åíî öþ äàòó - íåâ³äîìî. ßê íåâ³äîìî, ³ ç ÿêî¿ ïðè÷èíè îïèíèëèñÿ áàòüêè Âàñèëÿ Ëèòâèíåíêà â Ñàìàðñüê³é îáëàñò³ Ðîñ³¿, äå â³í íàðîäèâñÿ 2 ëþòîãî 1899 ð.  ìîëîäîñò³ â³í çàõîïèâñÿ òàíöÿìè, ³ 1918 ð. çàê³í÷èâ õîðåîãðàô³÷íó ñòóä³þ ïðè Ñàðàòîâñüê³é îïåð³ ³ â³äðàçó ñòàâ ñîë³ñòîì â áàëåòíèõ âèñòàâàõ öüîãî îïåðíîãî òåàòðó äî 1921 ð. ³ä 1922 äî 1926 ð. â³í âæå ñîë³ñò Òá³ë³ñüêîãî òåàòðó îïåðè é áàëåòó, äå äîäàòêîâî ó 1923 ð. çàê³í÷èâ Òá³ë³ñüêó êîíñåðâàòîð³þ, ìàþ÷è äîáðèé áàðèòîí. Àëå íå âîêàëüíå ìèñòåöòâî ñòàëî îñíîâîþ éîãî ä³ÿëüíîñòè. Êîëè ò³ëüêè â³í äîâ³äàâñÿ, ùî â Õàðêîâ³ ñòâîðåíî ïåðøó óêðà¿íñüêó îïåðó, òî ïî¿õàâ òóäè, ñòàâ ñîë³ñòîì áàëåòó, à ïîò³ì ³ ÷îëîâèì áàëåòìàéñòðîì. ªñòâî óêðà¿íñüêî¿ äóø³ áóëî ï³äñèëåíî çóñòð³÷àìè ç â³äîìèì óêðà¿íñüêèì õîðåîãðàôîì ³ àâòîðîì áðîøóðè «Òåîð³ÿ óêðà¿íñüêîãî òàíöþ» Âàñèëåì Âåðõîâèíöåì. Òâîð÷å çíàéîìñòâî Ëèòâèíåíêà ç Âåðõîâèíöåì äàëî ïë³äí³ íàñë³äêè.

1931 ð. â³í ñòàâèòü â Õàðê³âñüê³é îïåð³ ïåðøèé óêðà¿íñüêèé áàëåò «Ïàí Êàíüîâñüêèé» Ìèõàéëà Âåðèê³âñüêîãî, äå ñàì êîìïîçèòîð áóâ äèðè´åíòîì, à ñöåíîãðàôîì ²âàí Êóðî÷êà-Àðìàøåâñüêèé. Âïåðøå â áàëåò³ ç'ÿâèëèñÿ ãåðî¿ óêðà¿íñüêèõ íàðîäí³õ ³ñòîðè÷íèõ ï³ñåíü, à ñàì áàëåòìàéñòåð âèñòóïèâ â íüîìó â ïàðò³¿ ãàéäàìàêè ßðîøà. Âèñòàâà ìàëà âåëè÷åçíèé óñï³õ. Ñàìîãî Ëèòâèíåíêà ïåðåíîñÿòü äî Êè¿âñüêî¿ îïåðè, äå â³í ïîâòîðþº «Ïàíà Êàíüîâñüêîãî» òîãî æ ðîêó, ç òèì æå ñöåíîãðàôîì, ³ ëèøå äèðè´åíòîì ñòຠóêðà¿íñüêèé êîìïîçèòîð Ìèêîëà Ðàä糺âñüêèé. 1932 ð. Ëèòâèíåíêî â Êèºâ³ ñòàâèòü äðóãèé óêðà¿íñüêèé áàëåò «Ôåðåíäæ³» Áîðèñà ßíîâñüêîãî, ùî âèòðèìóº ïðîòÿãîì ñåçîíó ïîíàä 100 âèñòàâ, ãðຠâ íüîìó ìàéîðà Êåìïáåëëà. Ëèòâèíåíêî â çåí³ò³ ñâ òâîð÷îñòè.

Àëå âæå óêðà¿í³çàö³ÿ ñê³í÷èëàñÿ. Éîãî êðèòèêóâàëè ãîñòðî çà ïåðåñè÷åííÿ ðîìàíòèçìîì â «Ïàí³ Êàíüîâñüêîìó» òà çà åðîòèêó òà íàäòî âåëèêó çàëþáëåí³ñòü â ìîäåðí³ çàõ³äíüîåâðîïåéñüê³ òàíö³. Ïîñò³éíî êðèòèêîâàíèé, Ëèòâèíåíêî 1934 ð. â³ä³éøîâ äî Òá³ë³ñüêî¿ îïåðè é áàëåòó, äå éîãî ðàäî â³òàëè ÿê äàâíüîãî ñï³âðîá³òíèêà.  Òá³ë³ñ³ â³í ïðàöþâàâ ÿê áàëåòìàéñòåð ³ ñîë³ñò â ÷èñëåííèõ ïàðò³ÿõ äî 1944 ð. Ïîâ³ðèâøè â çì³íè ³ ìîæëèâ³ñòü êðàùî¿ ïðàö³ äëÿ íüîãî ï³ñëÿ â³éíè â Óêðà¿í³, Ëèòâèíåíêî ðàäî ïðèéíÿâ çàïðîøåííÿ ñòàòè íà ÷îë³ áàëåòíî¿ ãðóïè â Õàðê³âñüêîìó òåàòð³ îïåðè é áàëåòó. Íà æàëü, öå äîâãî íå òðèâàëî. 1950 ð. íà éîãî ïîñàäó ãîëîâíîãî áàëåòìàéñòðà áóëî ïðèçíà÷åíî Íàòàëþ Äàíèëîâó, âèõîâàíöÿ Ëåí³íãðàäñüêîãî õîðåîãðàô³÷íîãî ó÷èëèùà, ùî ïèøàëàñü ñâî¿ì êîíñåðâàòèâíèì áàëåòîì. Ïðè Õàðê³âñüêîìó òåàòð³ îïåðè é áàëåòó Ëèòâèíåíêî ùå çàëèøàâñÿ ø³ñòü ðîê³â ñîë³ñòîì áàëåòíî¿ ãðóïè òà ïåäàãîãîì õîðåîãðàô³÷íî¿ ñòó䳿. ³ä 1956 ð. â³í â Ìîñêâ³. Ïðî éîãî ïðàöþ òàì â³äîìîñòåé íåìàº. ³äîìî ëèøå, ùî âèêîíóâàâ íåâåëèêó ïåäàãîã³÷íó ïðàöþ ïðè Ìîñêîâñüêîìó õîðåîãðàô³÷íîìó ó÷èëèù³. Ïîìåð â Ìîñêâ³ 3 ëþòîãî 1967 ð. Á³ëüøîâèöüêà ñèñòåìà çðîáèëà âñå, ùîá çàáðàòè ç óêðà¿íñüêîãî òåðåíó íå â³äïîâ³äíîãî ¿é áàëåòìàéñòðà, ùî, â³äøòîâõóþ÷èñü â³ä òðàäèö³éíîãî óêðà¿íñüêîãî ôîëêëüîðó, éøîâ äî óìîâíî¿ åêñïðåñèâíî¿ òåàòðàëüíîñòè.

Âàëåð³ÿí Ðåâóöüêèé