IV ̳æíaðîäí³é Êîí´ðåñ óêða¿í³ñò³â ðîçïî÷aâñÿ â Îäåñ³ ó áóäèíêó Îäåñüêîãî äåðæaâíîãî óí³âåðñèòåòó ³ì. ². Ìå÷í³êîâa 26 ñåðïíÿ. Óðî÷èñòå â³äêðèòòÿ êîí´ðåñó â³äáóëîñÿ î ãîä. 3-³é ïîïîëóäí³ â âåëèê³é aêòîâ³é çaë³. Êîëè â ïðåçè䳿 çañ³ëè ïðåäñòaâíèêè äåðæaâíèõ, ì³ñüêèõ òa íaóêîâèõ ³íñòèòóò³â, âñòóïíå ñëîâî âèãîëîñèâ aêaäåì³ê ßðîñëaâ ²ñaºâè÷, ãîëîâa ̳æíaðîäíüî¿ añîö³ÿö³¿ óêða¿í³ñò³â. Ç ïðèâ³òaííÿìè âèñòóïaëè â³öå-ïðåì’ºð Óêða¿íè Âîëîäèìèð Ñåìèíîæåíêî, ãîëîâa îáëañíî¿ äåðæaâíî¿ aäì³í³ñòðaö³¿ Ñåðã³é Ãðèíåâåöüêèé, â³öåïðåçèäåíò íaö³îíaëüíî¿ Aêaäå쳿 íaóê Óêða¿íè ²âaí Êóðañ, ãîëîâa ì³ñüêî¿ ðaäè Îäåñè Ðóñëaí Áîäåëaí òa ðåêòîð Îäåñüêîãî äåðæaâíîãî óí³âåðñèòåòó Âaëåíòèí Ñìèíòèía. ßê ç öüîãî âèäíî òaì ïîÿâèëèñÿ ïðåäñaòâíèêè íaéâèùî¿ åë³òè Óêða¿íè, ³ âñ³ âîíè â³òaëè ó÷añíèê³â Êîí´ðåñó óêða¿íñüêîþ ìîâîþ.

Áóëè çaïëÿíîâaí³ òaêîæ äåâ’ÿòü âèñòóï³â ïðåäñòaâíèê³â íaö³îíaëüíèõ añîö³ÿö³é óêða¿í³ñò³â òa íaóêîâèõ òîâaðèñòâ ð³çíèõ êða¿í. Öå âñå áóëî ãaðíî òåìaòè÷íî ðîçïëÿíîâaíå ³ ìaëî áóòè âèêîíaíå âïðîäîâæ äâîõ ãîäèí, â³ä 15-î¿ äî 17-î¿ ïîïîë. Aëå ïëÿí âèÿâèâñÿ íåðåaëüíèì, áî ø³ñòü ïðèâ³ò³â ³ ÷îòèðè äîïîâ³ä³ ça äâ³ ãîäèíè âèêîíaòè í³ÿê íå áóëî ìîæëèâî.

 ä³éñíîñò³ Êîí´ðåñ â³äêðèòî ç äåÿêèì îï³çíåííÿì, ùî òðaïëÿºòüñÿ ìaéæå ía êîæíîìó ³ç òaêèõ âåëèêèõ ç³áðaíü. ÷îãî çäaºòüñÿ ïëÿíîâèêè IV Êîí´ðåñó íå âçÿëè äî óâaãè ³ òîìó â³ðêðèòòÿ ç ïðèâ³òaìè ïðîäîâæèëîñÿ ìaéæå äî 16-î¿ ãîäèíè. Ïðèâ³òè â³ä ð³çíèõ íaóêîâèõ óêða¿íñüêèõ óñòaíîâ ³ òîâaðèñòâ ó ä³ÿñïîð³, ïåðåíåñåíî ía äðóãèé äåíü ðaíêîì, a äåÿê³ äîïîâ³ä³ â³äëîæåíî aæ ía çaêëþ÷íå ïëåíaðíå çañ³äaííÿ 29 ñåðïíÿ. Îòæå, ïî÷aòîê áóâ íå íaäòî âäaëèé, ÿêùî éäåòüñÿ ïðî äîòðèìaííÿ âèçía÷åíîãî ÷añó.

Âíañë³äîê òîãî ía ïëåíaðí³é ñåñ³¿ 27 ñåðïíÿ ïðîäîâæóâaëañÿ ïðîãðaìa ç ïîïåðåäíüîãî äíÿ, òîáòî ÷èòaëè ÷îòèðè äîïîâ³ä³ – ²âaí Äçþáa: „Óêða¿íñüêa êóëüòóða ÿê ìaéáóòíº íaö³¿", ²âaí Êóðañ: „Ñîö³ÿëüí³ ôaêòîðè êîíñîë³äaö³¿ óêða¿íñüêî¿ ïîë³òè÷íî¿ íaö³¿" é Ìèêîëa Æóëèíñüêèé ïðî „Óêða¿íñüêó ë³òåðaòóðó ía ïîðîç³ òðåòüîãî òèñÿ÷îë³òòÿ". Âñ³ ö³ çãaäaí³ äîïîâ³äa÷³ ç Êèºâa. Êð³ì íèõ âèñòóïèâ ³ç äîïîâ³ääþ òaêîæ Çåíîí Êîãóò, ãîëîâa Êaíaäñüêîãî ²íñòèòóòó óêða¿íñüêèõ ñòóä³é ç Åäìîíòîíó ía òåìó: „Ôîðìóâaííÿ óêða¿íñüêî¿ íaö³îíaëüíî¿ ³ñòîð³îãðaô³¿".

³ä 11:30 ïî÷èíaëèñÿ òåìaòè÷í³ çañ³äaííÿ, ÿêèõ ó ïåðåäïîëóäíåâèõ ãîäèíaõ áóëî çaïëÿíîâaíî 15, êîæía ïî äâ³ ãîäèíè ³ç 5-7 äîïîâ³äa÷aìè. ×añîâî òaêîæ íåìîæëèâî äî âèêîíaííÿ, áî öå äaëî 8-10 õâèëèí ía äîïîâ³äü, a ía äèñêóñ³¿ ÷añó íå ïåðåäáa÷åíî, a ùî íaéã³ðøå, ìaëî õòî âèçía÷åíîãî ÷añó ïðèäåðæaâñÿ. Âaæêî çðîçóì³òè, ÷îìó îðãaí³çaòîðè òaêèõ êîíôåðåíö³é ³ êîí´ðåñ³â çaïðîøóþòü äîïîâ³äa÷³â ³ç äðóãîãî ê³íöÿ ñâ³òa ³ íå äaþòü ¿ì çìîãè ïðåäñòaâèòè ñâî¿ òåìè ïîâí³ñòþ ³ äaòè íaãîäó ³íøèì ó÷añíèêaì âèñëîâèòè ñâîþ äóìêó ïðî çaòîðêíåí³ äîïîâ³ääþ òåìè.

Âñ³ ñåñ³¿ áóëè äâîãîäèíí³ ³ â³äáóâaëèñÿ â³ä 9:00 äî 11:00, â³ä 15:00 äî 17:00 ³ â³ä 17:00 äî 19:00.  ï’ÿòíèöþ 27 ñåðïíÿ, ï³ñëÿ ðaí³øíüî¿ ïëåíaðíî¿ ñåñ³¿, â³ä 15:00 äî 17:00 ãîäèíè çaïëÿíîâaíî 16 òåìaòè÷íèõ ñåñ³é, ÿê, íaïðèêëaä, „Ì. Ãðóøåâñüêèé ³ ðîçâèòîê óêða¿íñüêî¿ ³ñòîð³îãðaô³¿", „Óêða¿ía â ²² ñâ³òîâ³é â³éí³", "Óêða¿íñüêa åì³´ðaö³ÿ ³ ä³ÿñïîða ó ÕÕ ñò.", „Óêða¿ía ì³æ ñõîäîì ³ çaõîäîì", "Óêða¿íñüêèé ïðaâîïèñ" ³ ò.ï. Óñ³õ îêðåìèõ òåìaòè÷íèõ ñåñ³é çaïëÿíîâaíî 114 ³ ía êîæí³é ç íèõ ìaëî âèñòóïaòè â³ä ï’ÿòü äî äåâ’ÿòü äîïîâ³äa÷³â óêða¿íñüêîþ ìîâîþ. Ñåñ³ÿ „Íîâ³ çaõ³äí³ äîñë³äæåííÿ ïðî ³ñòîð³þ Îäåñè Õ²Õ-ÕÕ ñò." ïåðåâåäåíî aíãë³éñüêîþ ìîâîþ íaóêîâöÿìè ͳìå÷÷èíè é ÑØA, a ñåñ³þ "Íaóêîâa ñïaäùèía Î. Ïîòåáí³ - ðîñ³éñüêîþ ìîâîþ.

Ía Êîí´ðåñ³ áóëî 470 çaðåºñòðîâaíèõ ó÷añíèê³â, ÿê³ ïðî÷èòaëè 719 äîïîâ³äåé, áî äåÿê³ ìaëè ïî äâ³, a òî ³ á³ëüøå äîïîâ³äåé. Aëå áóëè ó÷añíèêè, ÿê³ íå ðåºñòðóâaëèñÿ, íå ìaþ÷è ãðîøåé ía âïèñîâå, ÿêå äëÿ âñ³õ ³ç çaõ³äíüîãî, ò.çâ. êîëèñü "êaï³òaë³ñòè÷íîãî" ñâ³òó, ñòaíîâèëî 50 aìåð. äîëÿð³â. Î÷åâèäíî áóëè âèïaäêè, ùî çãîëîøåí³ ðaí³øå äî ó÷añòè íaóêîâö³ ç ð³çíèõ ïðè÷èí íå ïðèáóëè ³ íå ÷èòaëè ñâî¿õ äîïîâ³äåé, aëå 45 ó÷añíèê³â íå ïåðåäáa÷åíèõ ïðîãðaìîþ, âèñòóïèëî ïîça ïðîãðaìîþ. Ó÷añíèê³â Êîí´ðåñó â³òaâ ³ ãîñòèâ â óðÿäîâîìó ïðèéìaëüíîìó áóäèíêó ãîëîâa îáëañíî¿ äåðæaâíî¿ aäì³í³ñòðaö³¿ Ñåðã³é Ãðèíåâåöüêèé.

28 ñåðïíÿ â îäåñüêîìó îïåðíîìó òåaòð³ ñòaâëåíî îïåðó Ì. Aðêaña „Êaòåðèía". Äëÿ aíãëîìîâíèõ â³äâ³äóâa÷³â îïåðè áóâ ïðèãîòîâaíèé ¿¿ çì³ñò, a òaêîæ ³ñòîðè÷íèé íaðèñ îïåðíîãî áóäèíêó, aëå ç òîãî íå áóëî âåëèêî¿ êîðèñò³ aíãëîìîâíîìó ãëÿäa÷åâ³. Âîíî êðaùå áóëî á áåç òîãî í³æ ïðîäaâaòè òaêó íåãðaìîòíó áðîøóðêó. Ñaì òåaòð – aðõ³òåêòóðíèé øåäåâð, çáóäîâaíèé ó 1887 ð.  ãîëîâíèõ ðîëÿõ âèñòóïaëè A. Áîéêî – áaòüêî, Â. Âañèë³âa – ìaòè, Í. Øaöóí ó ðîë³ Êaòåðèíè, ÿê³ âèêîíaëè ñâî¿ ðîë³ ÷óäîâî.

29 ñåðïíÿ â³äáóëîñÿ çaêðèòòÿ Êîí´ðåñó, ía ïëåíaðí³é ñåñ³¿ ÿêîãî ìaëè çìîãó âèñòóïèòè ïîøêîäîâaí³ ÷åðåç áðaê ÷añó, äåÿê³ äîïîâ³äa÷³, a ñåðåä íèõ Ãðèãîð³é Ãðaáîâè÷ ç Óêða¿íñüêîãî ãaðâaðäñüêîãî ³íñòèòóòó ÷èòaâ äîïîâ³äü „Êîáçað, Êaìåíÿð ³ Äî÷êa Ïðîìåòåÿ: ïaðaäèãìè ë³òåðaòóðîçíaâñòâa ³ ¿õ ï³äòåêñòè", Ñòåïaí Êîçaê ³ç Âaðøaâñüêîãî óí³âåðñèòåòó ãîâîðèâ ïðî „Ïîëüñüêå óêða¿íîçíaâ÷å òîâaðèñòâî", aêaäåì³ê Ìèêîëa Ìóøèíêa ç Ïðÿø³âñüêîãî óí³âåðñèòåòó ãîâî ðèâ ïðî êóëüòóðíó ä³ÿëüí³ñòü óêða¿íö³â ía Ïðÿø³âùèí³, a Ëþáîìèð Âèíað ïðî Íaóêîâó ðaäó ÑÊÓ òa ³íø³. Ía îêðåìó óâaãó çañëóãîâóº çãaäêa ïðî ÿïîíñüêîãî íaóêîâöÿ ñëaâ³ñòa Êaçóî Íaêaÿ, ÿêèé óêða¿íñüêîþ ìîâîþ ïðî÷èòaâ äîïîâ³äü ïðî óêða¿í³ñòèêó â ßïîí³¿.

Ía çaê³í÷åííÿ Êîí´ðåñó ïîäaíî äî â³äîìa, ùî ía íañòóïíó òðèð³÷íó êaäåíö³þ ÌAÓ îáðaíî ãîëîâîþ aêaäåì³êa Ìèêîëó Æóëèíñüêîãî òa ø³ñòü çañòóïíèê³â ³ç ð³çíèõ êða¿í, Aâñòða볿 - Ì. Ïaâëèøèí, ç Ïîëüù³ - Ñ. Êîçaê, ç ²çða¿ëÿ – Â. Ìîñêîâè÷ òa ³íø³; ñåêðåòað³ÿìè: Îëåêñaíäða Ïåòðîâñüêîãî òa Ðîñòèñëaâa Ðaäèøåâñüêîãî. ̳ñöåì íañòóïíîãî Êîí´ðåñó âèçía÷åíî ì³ñòî ×åðí³âö³, äå çíaõîäèòüñÿ ï’ÿòèé íaéñòaðøèé óí³âåðñèòåò â Óêða¿í³. Aëå öå ïîêèùî ð³øåííÿ íå îñòaòî÷íå, áî áóëè ïðîõaííÿ, ùîá íañòóïíèé Êîí´ðåñ â³äáóâñÿ â Äîíåöüêó. Öå ïèòaííÿ âèð³øèòü íîâa óïðaâa ÌAÓ.

Ía Êîí´ðåñ³ áóëî çaðåïðåçåíòîâaíî 25 êða¿í. Âaæëèâî ï³äêðåñëèòè, ùî âåëèêó ó÷añòü ó Êîí´ðåñ³ âçÿëè ïðåäñòaâíèêè Îäåñüêîãî óí³âåðñèòåòó, ÿê³ âèñòóïaëè ía êîæí³é ñåñ³¿. Ía Êîí´ðåñ³ äîáðå áóëè ðåïðåçåíòîâaí³ çañîáè ìañîâî¿ ³íôîðìaö³¿ - 9 ÷añîïèñ³â, 8 òåëåêîìïaí³é ³ 3 ðaä³îêîìïaí³¿.

Ì³æ ³íøèì öå áóâ ÷añ, êîëè ì³ñòî Îäåña ãîòóâaëîñÿ äî â³äçía÷åííÿ ñâîãî 205-ð³÷÷ÿ çañíóâaííÿ. Ç ò³º¿ íaãîäè äî Îäåñè ìaâ ça ê³ëüêa äí³â ïðè¿õaòè ³ ïðåçèäåíò Óêða¿íè Ë. Êó÷ìa ³ ïî ãîëîâíèõ äîðîãaõ öåíòðó ì³ñòa áóëè âèñòaâëåí³ âåëèê³ ïîðòðåòè ïðåçèäåíòa ³ç íaïèñîì ðîñ³éñüêîþ ìîâîþ: „Ñ 205 ãîäîì Îäåñña". ×è áóâ öå îäèí ³ç çañîá³â ïåðåäâèáîð÷î¿ ïðîïa´aíäè? Ìaáóòü òaê, õî÷a í³äå íå áóëî çaêëèêó ïåðåâèáåð³òü, ÷è ãîëîñóéòå ía Ëåîí³äa Êó÷ìó. Òóò ìîæía çãaäaòè ö³êaâèé ³íöèäåíò, ÿêèé ïåðåêaçóâaëè î÷åâèäö³, ùî ía ñaìèõ ñâÿòêóâaííÿõ ïðåçèäåíò â³òaâ îäåñèò³â ðîñ³éñüêîþ ìîâîþ. Aëå êîëè çaïðîñèëè äî ñëîâa ãîëîâó äåðæaâíî¿ îáëañíî¿ aäì³í³ñòðaö³¿ Ñåðã³ÿ Ãðèíåâåöüêîãî, òîé òaêîæ ðîçïî÷aâ ïî-ðîñ³éñüêè, çaÿâëÿþ÷è, ùî òîìó, ùî Êîíñòèòóö³ÿ Óêða¿íè ãîâîðèòü, ùî îô³ö³éíîþ ìîâîþ Óêða¿íè º óêða¿íñüêa ìîâa, â³í ñâ³é ïðèâ³ò áóäå ïðîäîâæóâaòè óêða¿íñüêîþ ³ â³í â³òaâ îäåñèò³â òaê, ÿê ãîäèòüñÿ, äåðæaâíîþ ìîâîþ. Ïîñòaº ðåòîðè÷íå ïèòaííÿ, õòî æ òîä³ ìaº ïðèäåðæóâaòèñÿ Êîíñòèòóö³¿, ÿê íaâ³òü ¿¿ ´aðaíò íåõòóº íåþ?