Áîãäàí Ìèõàéëèøèí
 ³ñòî𳿠êîæíîãî íàðîäó º ñëàâí³ òà ñóìí³ ñòîð³íêè. Íå ëèøå çëîâ³ñíî ñóìíîþ, à ðàäøå íåâèìîâíî áîëþ÷îþ òà òðàã³÷íîþ ñòîð³íêîþ â æèòò³ óêðà¿íö³â ñòàëè ðîêè íàâìèñíî ñòâîðåíîãî ãîëîäó 1932-1933 ðîê³â. Éîãî çàïîä³ÿâ á³ëüøîâèöüêèé ðåæèì Ìîñêâè íà á³ëüø³é òåðèòî𳿠Óêðà¿íè, ùîá çíèùèòè ïðàöüîâèòîãî ãîñïîäàðÿ ó ñåë³, ïîõîâàòè äóìêó ïðî çäîðîâå ïî÷óòòÿ ïðèâàòíî¿ âëàñíîñòè, ï³ä³ðâàòè õðèñòèÿíñüêèé äóõ íàö³¿ òà îñòàòî÷íî ïîñòàâèòè íà êîë³íà óêðà¿íö³â. Íà ïðåâåëèêèé æàëü, áåçáîæí³é á³ëüøîâèöüê³é îðä³ öå âäàëîñÿ. Çà ð³çíèìè äîñë³äæåííÿìè, ó ðåçóëüòàò³ öüîãî íå÷óâàíîãî â ³ñòî𳿠ëþäñòâà çëî÷èíó ñòðàøíîþ ìó÷åíèöüêîþ ñìåðòþ çàãèíóëî â³ä 7 äî 12 ì³ëüéîí³â îñ³á, ç íèõ ìàéæå ïîëîâèíà ä³òåé.
Ùîðîêó óêðà¿íñüêà ãðîìàäà Òîðîíòî âøàíîâóº ñâ³òëó ïàì’ÿòü ñâî¿õ êîëèøí³õ êðàÿí, çàìó÷åíèõ ãîëîäíîþ ñìåðòþ. Íà óêðà¿íñüê³é îñåë³ Ñîê³ë, ùî ó ñåëèù³ Ãàêñòîí, âæå ïîíàä 10 ðîê³â ñòî¿òü õðåñò ñêîðáîòè çà öèìè ëþäüìè. Öüîãî ðîêó óêðà¿íñüêà ãðîìàäà, îðãàí³çîâàíà êåð³âíèêàìè ÓÍÎ Òîðîíòî-̳ñòî òà ÓÍÎ Òîðîíòî-Çàõ³ä, âæå âêîòðå ç³áðàëàñÿ, àáè ïîì’ÿíóòè íåâèííî çàìó÷åíèõ.
Ïðîòÿæíå áàìêàííÿ äçâîíà ñêëèêàëî óêðà¿íö³â äî äâîõ ðîçì³ùåíèõ ïîðÿä îñâÿ÷åíèõ ì³ñöü êàïëè÷êè, äå ùîíåä³ë³ òà ó ñâÿòà â³äïðàâëÿþòü Ñëóæáó Áîæó, òà ïàì’ÿòíîãî õðåñòà, ïîñòàâëåíîãî íà ÷åñòü æåðòâ Ãîëîäîìîðó.
Óðî÷èñò³ñòü ðîçïî÷àëàñÿ ë³òóð㳺þ, ÿêó â³äïðàâèâ ñâÿùåíèê Áîãäàí Ñë³ïèé á³ëÿ êàïëè÷êè. ³äòàê á³ëÿ õðåñòà ñêîðáîòè áóëà â³äñëóæåíà ïàíàõèäà çà óïîê³é áåçâèííèõ äóø, äî ÿêî¿ äîëó÷èâñÿ ùå îäèí ïàðîõ Áîãäàí Ñåíöüî. Ñõèëåí³ õîðóãâè, îðãàí³çàö³éí³ ³ äåðæàâí³ ïðàïîðè Êàíàäè é Óêðà¿íè, çàñòèãë³ ïîãëÿäè ëþäåé âñå öå ï³äêðåñëþâàëî âàãîâèò³ñòü ïàíàõèäè.
Äóæå äîðå÷íèìè é ïðîíèêëèâèìè áóëè ñëîâà îòöÿ Áîãäàíà Ñåíö³âà. ³í íàãîëîñèâ, ùî îáìàíóò³ á³ëüøîâèöüêîþ áðåõíåþ ïðî íå÷óâàíèé ãîëîä â Óêðà¿í³ ñèëüí³ ñâ³òó òîãî çàëèøèëèñÿ ãëóõèìè äî îñòàíí³õ êâîëèõ ñòîãîí³â óêðà¿íñüêîãî ñåëÿíèíà. Ìîñêîâñüêèé âîéîâíè÷èé àòå¿çì ñïðàâëÿâ â³äüîìñüêèé øàáàø íà ñïóõë³é â³ä ðîçäóòèõ ëþäñüêèõ æèâîò³â ðîäþ÷³é çåìëèö³. ×èíèëàñÿ ÷è íå íàéìàñøòàáí³øà ó ñâ³ò³ íåëþäñüêà çà ñâîºþ æîðñòîê³ñòþ âàêõàíàë³ÿ.
³äòàê óñ³õ ïðèñóòí³õ áóëî çàïðîøåíî íà äðóãó ÷àñòèíó âøàíóâàííÿ, ùî ðîçïî÷àëàñÿ òðàäèö³éíîþ ìîëèòâîþ. Áóëà êîðîòêà é ñóìíà, àëå äóæå âì³ëî é ëþáîâíî ïðèãîòîâàíà ñêðîìíà òðèçíà. Äèðèãåíòñüêó ïà-ëè÷êó âçÿëà ó ñâî¿ ðóêè ïàí³ ²ðèíà Êðàâåöü. Ãîëîâè äâîõ óïðàâ ßðîñëàâ Êîâàëü, ÓÍÎ Òîðîíòî-̳ñòî, é Âîëîäèìèð Ñóêíàöüêèé, ÓÍÎ Òîðîíòî-Çàõ³ä, çàïàëèëè ñâ³÷êó ïàì’ÿò³ íà ÷åñòü ïîìåðëèõ.
Ïåðøå ñëîâî áóëî íàäàíå ãîëîâ³ ÓÍÎ Òîðîíòî-Çàõ³ä ïàíîâ³ Âîëîäèìèðîâ³ Ñóêíàöüêîìó. Ó êîðîòê³é ïðîìîâ³ â³í ï³äêðåñëèâ, ùî ï³ñëÿ ðîçïðàâè íàä óêðà¿íñüêîþ ³íòåë³ãåíö³ºþ, íå ëèøå íàéá³ëüø îñâ³÷åíîþ òà êóëüòóðíîþ, àëå é íàö³îíàëüíî ñâ³äîìîþ ÷àñòèíîþ óêðà¿íö³â, ó ê³íö³ 20-èõ ³ íà ïî÷àòêó 30-èõ ðîê³â ìîñêîâñüêèé ðåæèì îäðàçó æ âçÿâñÿ çà íàéá³ëüø ïðàöüîâèòó òà ìîðàëüíî ÷èñòó âåðñòâó íàö³¿ ñåëÿí. Çà äóæå êîðîòêèé ïåð³îä áóëà çíèùåíà òðåòèíà ñ³ëüñüêîãî íàñåëåííÿ Óêðà¿íè. Íàéá³ëüø íåíàâèñíèìè ìîñêîâñüêèì ñòðàòåãàì áóëè ìîëîä³ çäîðîâ³ ÷îëîâ³êè. Íàéá³ëüø áåççàõèñíèìè ñòàëè ä³òè.
Ãîëîâíèì äîïîâ³äà÷åì ì³òèíãó áóâ ãîëîâà ãîëîâíî¿ óïðàâè Óêðà¿íñüêî¿ Ñòð³ëåöüêî¿ Ãðîìàäè Êàíàäè Àíäð³é Ñëàâè÷. ³í îäðàçó æ çàçíà÷èâ, ùî ïðîòè ïðàöåëþáíîãî óêðà¿íñüêîãî ñåëÿíèíà, ÿêèé â³êàìè ïëåêàâ ñâîþ ð³ëüíè÷ó êóëüòóðó, áóëà êèíóòà æîðñòîêà, àíòèãóìàííà, çàâæäè ãîëîäíà, à òîìó íàäçâè÷àéíî àãðåñèâíà ðåïðåñèâíà ìàøèíà. Íåþ êåðóâàëè êðèì³íàëüí³ çëî÷èíö³ é àìîðàëüí³ òèïè. Ìèðíèé óêðà¿íñüêèé ñåëÿíèí áóâ áåçñèëèé ïðîòè öüîãî ìîíñòðà. Çà êîðîòêèé ÷àñ ó ñåëàõ íå çàëèøèëîñÿ í³÷îãî ¿ñòèâíîãî. Çäîðîâø³ é êì³òëèâ³ø³ âò³êàëè ó ì³ñòà, òàì ìîæíà áóëî ÿêîñü âèæèòè, ñòàâøè ïðîëåòàðåì. Òà é íå ñòàâèëè ñîá³ á³ëüøîâèêè çà ìåòó âèêîñèòè ì³ñòî, áî âîíî í³êîëè é í³äå íå áóëî òàêå íàö³îíàëüíî ìîíîë³òíå é ìîðàëüíî çäîðîâå, ÿê ñåëÿíè. Öåðêîâíó âëàñí³ñòü ñêð³çü êîíô³ñêîâóâàëè é âèâîçèëè àáî íèùèëè, ³ç öåðêîâ ³ ìîíàñòèð³â ðîáèëè êëóáè, ñêëàäè, ñòàéí³. Ñâÿùåíèê³â ³ ÷åíö³â âáèâàëè, áóäü-ÿê³ ðåë³ã³éí³ ñïðîáè æîðñòîêî êàðàëè é ïåðåñë³äóâàëè. Çà äóæå êîðîòêèé ÷àñ â Óêðà¿í³ ìàéæå çíèêëè âñ³ îçíàêè öèâ³ë³çîâàíîãî õðèñòèÿíñòâà.
À ìàñíèé óêðà¿íñüêèé ÷îðíîçåì âñå á³ëüøå âêðèâàâñÿ ò³ëàìè ðàòà¿â. Âñå, ùî ìîæíà áóëî ñïîæèâàòè, ó ñåëÿí â³ä³áðàëè. ³ä ãîëîäó ïàìîðî÷èëîñÿ â ãîëîâ³. Ñóñ³ä, àáè âèæèòè, ïèñàâ äîíîñ íà ñóñ³äà, à íåð³äêî é óáèâàâ çà ÷óäîì âö³ë³ëèé ÷è ïîêðàäüêè ñïå÷åíèé ä³òÿì áóõàíåöü õë³áà. Íåïîîäèíîêèìè áóëè é ôàêòè ëþäî¿äñòâà. Òàê ïðàöüîâèòîãî é íåïîê³ðíîãî óêðà¿íñüêîãî ð³ëüíèêà ìîñêîâñüê³ êîëåêòèâ³çàòîðè çàãàíÿëè ó êîëãîñïè öåé íîâ³òí³é ðàäÿíñüêèé ðàé ó ñåë³. Çàãàíÿëè æîðñòîêî é öèí³÷íî, à ñàì³, í³÷îã³ñ³íüêî íå òÿìëÿ÷è ó ð³ëüíèöòâ³, éîãî î÷îëþâàëè. Ëþäåé, ÿê³ çðîáèëè ñâî¿ ðîäþ÷³ çåìë³ âèçíàíîþ ñâ³òîì æèòíèöåþ ªâðîïè, ìàëè íàâ÷àòè çàéäè, ÿê³ ùå â÷îðà áóëè í³êèì, à ñòàëè âñ³ì! Öåé íàâîç, íà æàëü, íàâ÷èâ óêðà¿íö³â áàãàòî! ² ñüîãîäí³ äóõîâíå çäîðîâÿ íàö³¿, ç ñóìîì êîíñòàòóâàâ äîïîâ³äà÷, ïîâåðòàºòüñÿ äóæå ïîâ³ëüíî. Îäè-íàäöÿòü ðîê³â íåçàëåæíîñòè ùå íå ïðèíåñëè ñïîä³âàíèõ çì³í. Àëå âîíè íåìèíó÷å íàñòàíóòü. Áî ëèøå ïðàâäà ïðî êîëèøíº é ñó÷àñíå íàö³¿ çäàòíà ðîçêð³ïà÷èòè ¿¿ çäîðîâå, íàö³îíàëüíå ñâ³äîìå ÿäðî.
Çàâåðøóþ÷è ñâîþ äîïîâ³äü, ïàí Ñëàâè÷ çàïèòàâ ó ñåáå ³ ó âñ³õ, ÷è äîñòàòíüî ìè ðîáèìî, àáè ÷àñ íå çàìóëèâ ó ëþäñüê³é ïàìÿò³ ö³º¿ òðàã³÷íî¿ ñòîð³íêè íàøî¿ ³ñòîð³¿. ² ñàì çà âñ³õ â³äïîâ³â, ùî í³. Ðîáèòè ñë³ä á³ëüøå é àêòèâí³øå, àáè ñâ³ò çíàâ ïðî íå òàêó âæå é äàâíþ òðàãåä³þ óêðà¿íñüêîãî íàðîäó, à êîæíå íàñòóïíå ïîêîë³ííÿ ùîðîêó ñòàâèëî ñâ³÷êó ñêîðáîòíî¿ ïàìÿò³ çà óïîê³é ¿õí³õ äóø.
Õóäîæíüî ïðî÷èòàíèé ²ðèíîþ Êðàâåöü íàðèñ ²âàíà Ãðèí÷èøèíà Êëèí êëèíîì áóâ á³ëüø í³æ äîðå÷íèì äëÿ óâèðàçíåííÿ êàðòèíè ãîëîäó. Ëþäè çàö³ïåí³ëî ñëóõàëè æîðñòîêó ïðàâäó ïðî ñòðàøí³ ïî䳿 òîãî ÷àñó.
Êîðîòêî é ïðîíèêëèâî çâåðíóëàñÿ äî ó÷àñíèê³â ïàíàõèäè ç â³òàëüíèì ñëîâîì ãîëîâà Êðàéîâî¿ Óïðàâè ÎÓÊ ïàí³ ²ðèíà Âàùóê. Âîíà ñêàçàëà, ùî íèí³øíÿ óðî÷èñòà àêö³ÿ º äîáðå îðãàí³çîâàíà òà íàïðî÷óä ïîòð³áíà. Âîäíî÷àñ ïàí³ Âàùóê ïîãîäèëàñÿ ³ç ãîëîâíèì äîïîâ³äà÷åì, ùî ñë³ä á³ëüøå ðîáèòè äëÿ ã³äíîãî âøàíóâàííÿ ïàìÿò³ íàøèõ êðàÿí, çàìó÷åíèõ ãîëîäíîþ ñìåðòþ ó 1932-33 ðîêàõ. Ïðèêðî, ï³äêðåñëèëà âîíà, ùî òóò çîâñ³ì íåìຠï³äë³òê³â, ìàéæå â³äñóòíÿ ìîëîäü, áàãàòî äîðîñëèõ íàâ³òü íà ãîäèíó íå â³ä³ðâàëîñÿ â³ä îçåðà í³ íà ïàíàõèäó, í³ íà ñóìíó òðèçíó.
²ðèíà Êðàâåöü ïðîñèòü ï³äâåñòèñÿ ëþäåé, ÿê³ áóëè î÷åâèäöÿìè ãîëîäó ³ ÿêèìîñü äèâîì íåáåñíèì óö³ë³ëè. À öüîãî ðîêó âñòàëè ëèøå ï'ÿòü îñ³á, ïðîøåïîò³ëà ìîÿ ñóñ³äêà. Òîð³ê áóëî äâàíàäöÿòü.
Äî ñëîâà çàïðîøóþòü Àíäð³ÿ Ëàòèøêà ïîåòà, êîëèøíüîãî ñï³âàêà é ó÷èòåëÿ, ÿêèé ó òîé ñòðàøíèé ÷àñ ìàâ 7-8 ðîê³â. Ïî÷àòîê ñïîãàä³â áóâ íåî÷³êóâàíèé. Ó íàø³ äí³, ïîâ³â â³í, ÷àñòèíà ëþäåé äóæå õî÷å çìàðí³òè. À ¿ì âïåðòî çàâàæàþòü ñïîêóñëèâ³ ãàìáóðãåðè, ðîñòá³ôè, ÷³çáóðãåðè, ùî ¿õ íàïîëåãëèâî ðåêëàìóº õàð÷óâàëüíà ³íäóñòð³ÿ. ßê òóò ñèòèì çðîçóì³òè ãîëîäíèõ? À â³í âèðàçíî ïàìÿòຠ³íø³ ÷àñè.
Ìîòîðîøíî áóëî ñëóõàòè îïîâ³äü ïàíà Ëàòèøêà, ÿê äîðîñë³ é ä³òè âèøóêóâàëè âçèìêó íà ãîðîäàõ çìåðçëó, íàï³âãíèëó êàðòîïëþ, ç ÿêî¿ ìîæíà áóëî çâàðèòè êðîõìàëü, ùî ÿêîñü ïðèòóïëþâàâ ãîëîä. ³äòàê ëþäè âàðèëè òà ¿ëè âæå çäè÷àâ³ëèõ ³ äóæå âèìàðí³ëèõ â³ä íåäîãëÿäàííÿ ñîáàê ³ êîò³â. Ñèëüí³ø³ íàìàãàëèñÿ âïîëþâàòè ãîðîáöÿ ÷è âîðîíó, çëîâèòè ìèøó ÷è ùóðà, âèïîëîõàòè ³ç çàãàòè ¿æàêà, çîâñ³ì êâîë³ âàðèëè êîðó, êîð³ííÿ, íàâåñí³ ¿ëè ìîëîäó òðàâó. Íåá³æ÷èê³â, ùî íåð³äêî ïî ê³ëüêà äí³â ëåæàëè ïðîñòî íåáà, âæå é íå õîâàëè ïî-ëþäñüêè, ¿õ ïðîñòî çâîçèëè âîçàìè íà öâèíòàð ³ ïîêîòîì çñèïàëè ó âåëèêó ÿìó.
Ñòðàøíèé òî áóâ ÷àñ, ê³ëüêà ðàç³â ñêðóøíî íàãîëîøóâàâ ïàí Àíäð³é Ëàòèøêî. ³í ïîâòîðèâ äóìêó ïîïåðåäí³õ ïðîìîâö³â, ùî îñíîâíîþ ìåòîþ íàâìèñíî ñòâîðåíîãî æîðñòîêîãî ãîëîäó áóëî íàìàãàííÿ âáèòè íàö³îíàëüíèé óêðà¿íñüêèé äóõ, çàëÿêàòè âö³ë³ëèõ, ïîëåãøèòè åíêàâåäèñòàì íàñèëüíó êîëåêòèâ³çàö³þ. Íàñàìê³íåöü î÷åâèäåöü öèõ ïîä³é ïðî÷èòàâ âëàñíîãî â³ðøà ïðî ïåðåæèòèé æàõ ³ ùèðî çàêëèêàâ ïðèñóòí³õ í³êîëè íå çàáóâàòè ïîìåðëèõ â³ä ñòðàøíîãî ãîëîäó, ùîðîêó âøàíîâóâàòè ¿õ ïàì’ÿòü.