Ïîìîëèìîñü ça òèõ, ùî ó ðîçëóö³
Ïîìðóòü, â³ä³ðâaí³ â³ä ð³äíèõ õaò;
Ïîìîëèìîñü ça òèõ, ùî ó ðîçïóö³
Âíî÷³ ãðèçóòü çaë³çí³ øòaáè ´ðaò,
Ùî äóøaòü æaëü ó íåâèìîâí³é ìóö³,
Ça òèõ, êîãî âåäå ía ñòðaòó êaò.
Íaä íèìè, Ãîñïîäè â íåáåñí³é òâåðä³,
Ïðîñòðè ñâî¿ äîëîí³ ìèëîñåðä³.
Þð³é Êëåí
Ñâ³òë³ ñòîð³íêè ³ñòî𳿠áaãaòüîõ íaðîä³â, ïîçía÷åí³ òåðíèñòèì øëÿõîì ¿õí³õ ãåðî¿â-ìåñíèê³â, çîëîòèìè ë³òåðaìè âèêaðáîâaí³ ó ïaì’ÿò³ ñâîãî íaðîäó.
Ìè, óêða¿íö³, êîæíîãî ðîêó â ìîðîçí³ äí³ ì³ñÿöÿ ëþòîãî êëîíèìî ãîëîâè ïåðåä æ³íêaìè-ãåðîÿìè Óêða¿íè. Âîíè, ñèìâîë íaéâèùèõ ³äåaë³â íaðîäó.
³ä ïåðøî¿ êíÿãèí³-õðèñòèÿíêè Îëüãè, óñ³ ÷añè íaøî¿ ³ñòî𳿠ïðîñëaâèëè ä³ëaìè ³ æåðòâîþ æèòòÿ íåçaáóòí³ ãåðîéñüê³ æ³íêè. Âåëèê³ äóõîì æ³íêè áóäóâaëè íaøó äåðæaâó, çìaãaþ÷èñü ça ¿¿ ñîáîðí³ñòü, ñïîðóäæóâaëè õðaìè Áîæ³, ìaíañòèð³, øêîëè.
Ñüîãîäí³ â³äçía÷aºìî îäíó ³ç òèõ, ùî æèòòÿ â³ääaëa ça äðóç³â ñâî¿õ. Ïðîéøëî 76 ðîê³â â³ä ãåðî¿÷íî¿ ñìåðòè Îëüãè ç Ëåâèöüêèõ Áañaðaá. Ó ñ³ðèõ, õîëîäíèõ ìóðaõ Ëüâ³âñüêî¿ òþðìè ïðè âóë. ßõîâè÷a, â êå볿 ÷. 7 ïîãañëî æèòòÿ æ³íêè, ùî ñòaëa ñèìâîëîì íaéâèùèõ ³äåé óêða¿íñüêî¿ íaö³¿. Âíî÷³ ç 12 ía 13 ëþòîãî 1924 ðîêó ïîëüñüêa ïîë³ö³ÿ æîðñòîêî çaìó÷èëa Îëüãó Áañaðaá. Ç ïåðñïåêòèâè ðîê³â ¿¿ ñâ³òëèé îáðaç íå òå, ùî íå áë³äíå, â³í íaáèðaº á³ëüøî¿ âèðaçíîñòè ³ ñèëè.
Íåáaãaòî çaïèñaëa ³ñòîð³ÿ ïðî æèòòÿ ³ ä³ëa íåçaáóòíüî¿ Îëüãè. Aëå âñòèãëè ìè óñâ³äîìèòè, ÿêa âåëèêa, íåçâè÷aéía ëþäèía æèëa – ¿¿ ñëîâa, ³äå¿ òa ä³ëa ã³äí³ íañë³äóâaííÿ.
Áaòüêî Îëüãè, îòåöü Ëåâèöüêèé, ç ðaííüîãî äèòèíñòâa íaâ÷aâ äî÷êó áóòè ùèðîþ óêða¿íêîþ. Öþ íaóêó äaâaâ â³í ¿é ðaçîì ³ç âèâ÷åííÿì Ñâÿòîãî Ïèñüìa é ìîëèòîâ, çëèâaþ÷è â îäíå ïîíÿòòÿ – Áîã ³ Óêða¿ía. Ía òâîðaõ Øåâ÷åíêa òa ³íøèõ âèçía÷íèõ ïèñüìåííèê³â íaâ÷aâ áaòüêî Îëþ áóòè ïaòð³îòêîþ, âèòðèâaëèì, ì³öíèì áîðöåì ça ñïðaâó Óêða¿íè.
Êîëè â Ïåðåìèøë³ çîðãaí³çîâaíî Óêða¿íñüêèé ijâî÷èé ²íñòèòóò, î. Ëåâèöüêèé îäðaçó ï³ñëaâ òóäè Îëþ, ùîá âîía çäîáóëa îñâ³òó ía óêða¿íñüêîìó ´ðóíò³. Íå ìèíóëî Îë³ 13 ðîê³â, êîëè áaòüêî ¿¿ ïîìåð. A ÷åðåç äâa ðîêè âìåðëa ³ ìaòè. Ëåäâå äîñÿãíóâøè 15 ðîê³â, Îëÿ çaëèøèëañÿ ñèðîòîþ, â òîìó â³ö³, êîëè íaéá³ëüø ïîòð³áía áaòüê³âñüêa ³ ìaòåðèíñüêa îï³êa. ¯¿ íåçëaìíèé õaðaêòåð äîïîì³ã ¿é âëañíèìè ñèëaìè óäîñêîíaëþâaòè ñâ³é æèòòºâèé øëÿõ. Âîía ïðåêðañíî â÷èëañÿ ³ çaðîáëÿëa ñîá³ ía ïðîæèâaííÿ ëåêö³ÿìè. Êð³ì òîãî, âîía aêòèâíî çaéìaëañÿ ãðîìaäñüêîþ ðîáîòîþ ³ áóëa ðåäaêòîðêîþ ìîëîä³æíîãî æóðíaëó.
Âîía aêòèâíî áîðîëañü ça âèçâîëåííÿ Óêða¿íè, æåðòâóþ÷è ÷añ ³ åíåð´³þ, ÿê òaêîæ ³ ãðîø³ ³ç ñâîãî ñêðîìíîãî ïðîæèòêó.
Ìð³ºþ Îë³ Ëåâèöüêî¿ áóëî ñòóä³þâaòè ìåäèöèíó, aëå ìaòåð³ÿëüí³ îáñòaâèíè íå äîçâîëÿëè ía òaê³ êîøòîâí³ òa äîâãîòðèâaë³ ñòó䳿. Âîía ïîñòóïèëa â ³äåíñüêó Òîðãîâåëüíó Äåðæaâíó Aêaäåì³þ.
Ó Â³äí³ Îëÿ ñòaëa aêòèâíîþ ÷ëåíêîþ Óêða¿íñüêîãî Ñòóäåíòñüêîãî Òîâaðèñòâa „ѳ÷", äå ïîçíaéîìèëañÿ ³ç ïåðåäîâèìè ïðåäñòaâíèêaìè óêða¿íñüêî¿ ³íòåë³´åíö³¿, â ò³ì ³ç Îñòaïîì Ãðèöaºì, Îëåíîþ Êèñ³ëåâñüêîþ òa ³íøèìè.
Ãðèãaäaéìî ÷ëåí³â ïåðøî¿ æ³íî÷î¿ ðîòè Óêða¿íñüêèõ ѳ÷îâèõ Ñòð³ëüö³â – Ñîô³þ Ãaëå÷êî, Ãaííó Ðaòè÷, Îëåíó Ñòåïaí³â òa ìîëîäåíüêó Îëüãó Ëåâèöüêó. Öå íaéêðaùèé öâ³ò Óêða¿íè – ìîëîäåíüê³, âðîäëèâ³, â³äâaæí³ ä³â÷aòa. Âîíè ï³øëè â óêða¿íñüêå â³éñüêî, ía ñaí³òaðíèé âèøê³ë ³ â³éñüêîâó äèñöèïë³íó.
Ðîìaíòèêa â³éñüêîâèõ ïîä³é çâåëa äîëþ Îëüãè ³ç äîëåþ ñòóäåíòa Ëüâ³âñüêî¿ Ïîë³òåõí³êè, ï³çí³øå ³íæåíåða Äìèòða Áañaðaáa. Ïðaöþþ÷è ðaçîì, âîíè îäíå îäíîãî ïîëþáèëè ³ îäðóæèëèñÿ â ïåðø³ äí³ â³éíè. Îëüãa áóëa äóæå ùañëèâîþ, ùî é ñaìa êaçaëa: „Íaðåøò³ ïîçáóëañÿ ñâîãî ñèð³òñòâa". Äìèòða ïîñëaëè ía ôðîíò äî ²òa볿, ç íèì ïî/õaëa éîãî ìîëîäa äðóæèía Îëüãa.
Êîðîòêèé ÷añ áóëa Îëÿ ³ç ÷îëîâ³êîì, äî âåðåñíÿ 1915 ð. ²òaë³ÿ íåñïîä³âaíî âèñòóïèëa ïðîòè Aâñò𳿠³ aëüï³éñüêèé òåðåí, äå ïåðåáóâaëa Îëüãa çaì³íèâñÿ ó âîºííå ïåêëî. Îëüãó â³ä³ñëaëè ç ôðîíòîâî¿ ñìóãè, a Äìèòðî óïaâ æåðòâîþ ïåðøîãî áîþ.
Ñó÷añíèöÿ Îëüãè Áañaðaá Îëåía Çaë³çíÿê îïèñóâaëa, ÿê ¿é áóëî äîðó÷åíî ïåðåäaòè ñóìíó â³ñòêó Îëüç³ ïðî ñìåðèòü ¿¿ ÷îëîâ³êa.
Îëüãa, çaòèñíóâøè ñåðöå é óñòa, âè¿õaëa äî ³äíÿ, äå áóëè ñêîíöåíòðîâaí³ óêða¿íñüê³ äåðæaâíèöüê³ ñèëè.
Çaâäÿêè ñâî¿é âèòðèâaëîñòè, îñâ³ò³ ³ ìîâíèì çä³áíîñòÿì, Îëüãa ïðaöþâaëa â áaãaòüîõ âaæëèâèõ óêða¿íñüêèõ ³ ÷óæèíåöüêèõ óñòaíîâaõ, â ò³ì ³ â aìåðèêaíñüê³é äîïîìîãîâ³é îðãaí³çaö³¿ Christion Herald. A â 1918 ð. ÿê ñåêðåòaðêa óêða¿íñüêîãî ïîñîëüñòâa â Ô³íëÿí䳿. Á³ëüøa ÷añòèía ¿¿ ïðaö³ áóëa íåïëaòíîþ – ãðîìaäñüêîþ ïðaöåþ. Áóâ ÷añ, ùî ¿¿ äåíü ïðaö³ òðèâaâ 12-18 ãîäèí: äîïîìîãa óêða¿íñüêèì âîÿêaì ³ ïåðåñåëåíöÿì ó ³äí³, ïèñaííÿ ëèñò³â, ðîçøóêóâaííÿ ðîäèí, ïîëaãîäæóâaííÿ óðÿäîâèõ ôîðìaëüíîñòåé. Çaéìaëañÿ Îëüãa õâîðèìè òa ³íâaë³äaìè, ça ùî áóëa â³äçía÷åía ì³æíaðîäíüîþ îðãaí³çaö³ºþ ×åðâîíîãî Õðåñòa.