1894 ð. â Øàìîê³í ó Ïàíñèëüâàí³¿, çà ³í³ö³àòèâîþ î. Ã. Ãðóøêè, ïåðøîãî ãîëîâíîãî ðåäàêòîðà ãàçåòè Ñâî-áîäà, ÿêà ïî÷àëà âèõîäèòè 1 ëèñ-òîïàäà 1893 ð., çàêëàäåíî áðàòñüêî-çàáåçïå÷åíåâó îðãàí³çàö³þ Óêðà¿íñü-êèé Íàðîäíèé Ñîþç, ùî äî 1914 ð. íàçèâàâñÿ ÷îìóñü Ðóñüêèé Íàðîäíèé Ñîþç. Ïåðø³ óðÿäîâö³ ÐÍÑîþçó ³ ÓÍÑîþçó áóëè ñàì³ ÷îëîâ³êè, àëå íà ôîòîãðàô³¿ ãîëîâíîãî óðÿäó ç 1954 ð. º âæå òðè æ³íêè ïîì³æ 19 ÷îëîâ³êàìè. Ñüîãîäí³ öå ñì³øíî ³ äèâíî, àëå êîëèñü æ³íêè íàâ³òü íå ñèä³ëè ðàçîì ç³ ñâî¿ìè äîñòîéíèêàìè-÷îëîâ³êàìè çà ïî÷åñíèìè ñòîëàìè, ò³ëüêè çâè÷àéíî âàðèëè, ïåêëè, ñìàæèëè â êóõí³, çàãëÿäàþ÷è ÷àñ â³ä ÷àñó ÷åðåç â³ä÷èíåí³ äâåð³, ùî 䳺òüñÿ ó çàë³. Àæ ó 1990 ð. ÷àñè òàê ðàäèêàëüíî çì³íèëèñÿ, ùî íà 32-³é Êîíâåíö³¿ ÓÍÑîþçó îáðàíî âïåðøå íà ãîëîâíîãî ïðåäñ³äíèêà æ³íêó! Ïàí³ Óëÿíó Äÿ÷óê. Âîíà çàéìàëà öåé ïîñò äî 35-î¿ Êîíâåíö³¿ â ×èêà´î ó 2002 ð.
Ñïîãàäè ïðî Êîíâåíö³þ
Íà 35-òó Êîíâåíö³þ ÓÍÑ â ×èêà´î ïðèáóëî ïîíàä 400 äåëåãàò³â òà ãîñòåé, æ³íîê òà ÷îëîâ³ê³â, æ³íîê, çäàºòüñÿ, á³ëüøå, í³æ ÷îëîâ³ê³â, áî æ íàäàðåìíî æ³íêè íå ñï³âàëè ö³ëå ñâîº æèòòÿ: Ùå íàì áðàòòÿ ìîëî䳿 óñì³õíåòüñÿ äîëÿ!
Êîíâåíö³¿ â ö³ëîìó ñâ³ò³ ñêîðî íå ê³í÷àþòüñÿ, áî ó÷àñíèêè çâè÷àéíî, ìóñÿòü äîâãî äåáàòóâàòè, ùîá ïåðåêîíàòèñÿ, ùî âàæí³øå: Ñòðèæåíå ÷è ãîëåíå? ² íà ö³é Kîíâåíö³¿ ïåðøèé äåíü ïðîéøîâ ó êðóò³æ³ ñë³â òà íà çàêîëîò³ îï³í³é, ó âèì³í³ ãîñòðèõ, ÿê ñòèëåòè, ïîãëÿä³â ³ ñóïåðå÷îê, ùî êðàùå: Òàê ÷è ͳ? Àëå òîìó, ùî ó÷àñíèêè Êîíâåíö³¿ áóëè âèêëþ÷íî ëþäè ³äåàë³â, ïðèõèëüíèêè ïàòð³îòè÷íî¿ äåìîêðàòi¿, îô³ö³éí³ óñì³õà÷³ òà ïðèõèëüíèêè äóìàííÿ íà âèùîìó ð³âí³, íàñòóïí³ äí³, ãîäèíè ³ õâèëèíè ïðîõîäèëè ä³ëîâî, â ðîçóìí³é çãîä³, áo æ óêðà¿íñüê³ ëþäè íå º çë³ïëåí³ ç ãëèíè, ÿê Àäàì, ò³ëüêè ìàëè ÷óäîâèõ áàòüê³â, ³äåéíèõ, ïàòð³îò³â, ÿê³ íàâ÷èëè ¿õ ó êîæí³é íåâ³äðàäí³é ñèòóàö³¿ êåðóâàòèñÿ ìîëèòâîþ: Áîæå, íàì ºäí³ñòü ïîäàé!
Äëÿ ñêð³ïëåííÿ ïî÷óòò³â ïðèÿçí³, äëÿ â³äïðóãè ³ ïðèºìíîñòè ³ìïðåçîâèé êîì³òåò ÓÍÑ çàïðîñèâ óñ³õ íà êîíöåðò 35-î¿ Êîíâåíö³¿, äî ïðîôåñ³éíî âëàøòîâàíîãî çàëó Ðèäæâóë Ãàé Ñêóë â ñóáîòó, 25 òðàâíÿ 2002 ð. Óêðà¿íñüêå ×èêà´î ðîçãîðíóëî ïåðåä ïóáë³êîþ ïàíîðàìó òàëàíò³â â³ä íàéìåíøèõ äî íàéñòàðøèõ. Âñ³ âèñòóïè áóëè âèïðàöþâàí³, ãàðíî ñêîîðäèíîâàí³ ³ áóëè çâåðíåí³ äî çîâí³øíüîãî ñâ³òó òà âíóòð³øíüîãî çàäîâîëåííÿ. Íà äðóãèé äåíü: íåä³ëÿ ³ íàðåøò³ ñîíöå ³ òåïëî. Äåëåãàò³â çàáðàëè àâòîáóñè äî êàòåäðè ñâ. Ìèêîëàÿ íà ñâ. ˳òóðã³þ. Ïî â³äïðàâ³, â ÿê³é áðàâ ó÷àñòü ³ íàø òîðîíòñüêèé äåëåãàò, î. ä-ð Ñòàñ³â, âñ³ ïî¿õàëè íà îá³ä äî íîâîãî áóäèíêó Óêðà¿íñüêî¿ Àìåðèêàíñüêî¿ Ôåäåðàëüíî¿ Êðåäèòîâî¿ Êàñè Ñàìîïîì³÷, äå íå áóëî í³ ï³öè, í³ ÷³ïñ³â, ò³ëüêè çíàìåíèò³, äîìàøíüîãî âèðîáó ñòðàâè. Òÿæêî áóëî â³ä³éòè â³ä ïîëóìèñê³â íàâ³òü òèì, ùî íà ñóâîð³é 䳺ò³! Ïîì³æ ñïîæèâàííÿì äàð³â Áîæèõ ôîòîãðàôè ³ ëþäè ç àïàðàòàìè, ïðèçâè÷àºí³ ïðèòèñêàòè ïàëüöåì â³äïîâ³äíèé ´óäçèê, çäàþ÷èñü íà âîëþ Áîæó, ùî ôîòîãðàô³ÿ âèéäå äîáðå, ðîáèëè ôîòîãðàô³¿ ïîîäèíîêèì ãðóïàì ³ ïîîäèíîêèì ëþäÿì. Ùî âñ³ íà¿ëèñÿ ³ íàïèëèñÿ, ìîæó ïîòâåðäèòè, àëå ÷è âñ³ äîñèòü íàôîòîãðàôóâàëèñÿ ìàþ ñóìí³âè, áî ùîõâèëèíè ùå õòîñü ï³äõîäèâ äî ÿêî¿ñü ñî÷êè ³ êëèêàâ: ײ-²3! Àëå íàðåøò³ ìè çíîâó îïèíèëèñÿ â àâòîáóñàõ ³ ïî¿õàëè îãëÿäàòè ×èêà´î Äè áþò³ôóë!
À óâå÷åð³ áåíêåò!  äàâí³õ ÷àñàõ, ó Ñòàðîìó Êðàþ íå áóëî áåíêåò³â, ò³ëüêè ñâÿòêîâ³ àáî óðî÷èñò³ âå÷åð³. Àëå íà öüîìó êîíòèíåíò³ áåíêåòè ìàþòü ñâîþ äîâãó òðàäèö³þ, ÿêó ìîëîäøå ïîêîë³ííÿ á³ëüøå ³ á³ëüøå îáòåñóº ç óñòàá³ë³çîâàíèõ ðèòóàë³â. Öåé áåíêåò íå áóâ íóäíèé, ñòîìëèâèé, ìîíîòîííèé, ïîä³áíèé äî âñ³õ âå÷îð³â ç âå÷åðåþ ï³ä çàãîëîâêîì áåíêåò. ×îìó? Áî íèì ïðîâàäèâ ä-ð Ìèðîí Êóðîïàñü, åëîêâåíòíèé, ïðèðîäíèé, ç íåéìîâ³ðíèì ïî÷óòòÿì ãóìîðó, ÷àð³âíî äîòåïíèé. Âñå, ùî â³í ãîâîðèâ, íå ò³ëüêè âèêëèêàëî êàñêàäè ñì³õó, àëå òðèìàëî ö³ëèé çàë â ïðèºìíîìó íàñòðî¿ óâåñü ÷àñ, áî ä-ð Êóðîïàñü ó쳺 âèêîðèñòîâóâàòè ìîâ÷àíêó, õâèëèíè ïåðåðâè ³ äàâàòè òðîøêè ñï³çíåí³, àëå ñóïåðäîòåïí³ çàê³í÷åííÿ ðå÷åíü. ² âëàñíå öÿ ïðèðîäíà âì³ë³ñòü íàéêðàùå ñïðèéìàëàñÿ ³ âèêëèêàëà ñàëüâè îïëåñê³â (àïëîäèñìåíò³â!!!).
Êîíâåíö³ÿ çàê³í÷èëèñÿ ó â³âòîðîê, 28 òðàâíÿ. Äî òðåòüî¿ ãîäèíè ïîïîëóäí³ âèáðàëè, áåç êîíôë³êò³â ³ ñëîâíèõ àðàáåñê³â, íîâèé ãîëîâíèé óðÿä. À òîä³ øâèäåíüêî-øâèäåíüêî ðîç’¿õàëèñÿ: îäí³ íà ëåòîâèùå, äðóã³ àâòàìè äîäîìó.
×è êîíâåíö³¿ âçàãàë³ ïîòð³áí³? Òàê, ïîòð³áí³, ³ òî äóæå. Çóñòð³÷³ òà îñîáèñò³ êîíòàêòè – öå íàøà ºäèíà çáðîÿ áîðîòèñÿ çà êðàùå ìàéáóòíº, öå ºäèíà äîðîãà, ùîá ìè ñåáå íå çàáóâàëè, ï³çíàâàëè, îö³íþâàëè ç ïåðñïåêòèâè ÷àñó, ïîëþáèëè ³ æèëè íå ò³ëüêè â ãàðìîí³¿, àëå ³ â ìåëî䳿. Ìè âæå äîñèòü ñâàðèëèñÿ, ðîç’ºäíóâàëèñÿ, ðîçïàäàëèñÿ, à ÓÍÑîþç º íà òå, ùîá ïàòð³îòè ð³çíèõ îðãàí³çàö³é ñòàâàëè ïàòð³îòàìè îäí³º¿ íàö³¿! Êîíâåíö³ÿ áóëà ³äåàëüíèì àêòîì â³äïðóãè ³ îá’ºêòèâíèì äçåðêàëîì ïðîöåñ³â á³çíåñîâîãî, óáåçïå÷åíåâîãî, ìîäåðí³çîâàíîãî æèòòÿ äóæå âàæëèâî¿ óñòàíîâè.
* * *
72-ë³òòÿ "Íîâîãî Øëÿõó"
30 æîâòíÿ 1930 ðîêó â Åäìîíòîí³ ïîÿâèëîñÿ ïåðøå ÷èñëî òèæíåâèêà "Íîâèé Øëÿõ", îðãàíó Óêðà¿íñüêîãî Íàö³îíàëüíîãî Îá’ºäíàííÿ Êàíàäè.  1942 p. Âèäàâíèöòâî ïåðåíåñëîñÿ äo Ñàñêàòóíó, â 1944 p. ïåðå¿õàëî äî ³íí³ïåãó, à çà ÿêèéñü ÷àñ çàñ³ëî â Òîðîíòî. ² òóò "Íîâèé Øëÿõ" âñòóïèâ ó íîâ³ ÷àñè ó íîâå òèñÿ÷îë³òòÿ. "Íîâèé Øëÿõ" – öå øëÿõ äî ëþäåé, íå êîíå÷íî îäíîäóìö³â. Ðåäàêòîðè ³ äîïèñóâà÷³ ñòàðàþòüñÿ ïðèòÿãàòè óâàãó âñ³õ ÷èòà÷³â, ³ òèõ, ÿê³ âèðîñëè íà ãðå÷àí³é êàø³, ³ òèõ, ÿêèõ âèïëåêóâàëè íà â³òàì³íàõ ³ ÿê³ æèâóòü ó ñâ³ò³ åëåêòðîí³êè, ëåò³â ó çîðÿí³ ïðîñòîðè, ó ñâ³ò³ íîâèõ âèíàõîä³â, íîâî¿ òåõí³êè ³ ùîðàç äîêëàäí³øèõ ³íôîðìàö³é ïðî ijÅíÅé òà ÷îìó çàãèíóëè äèíîçàâðè? Íà æàëü, ï³ä òèñêîì íîâèõ ãàçåò ïî 25 öåíò³â ³ ÿêèõ ïîâíî â ð³çíèõ ìîâàõ áåçêîøòîâíî íàøà ãàçåòà çàñòðÿãຠ÷àñòî ïî êðåäèò³âêàõ ³ ñòàðå÷èõ äîìàõ. Àëå ùå çàëèøèëîñÿ äîñèòü ÷èòà÷³â, ÿê³ íå ïåðåñòàþòü ÷èòàòè "Íîâèé Øëÿõ", õî÷ â³í äîðîæ÷å êîøòóº, áî õî÷óòü çíàòè, ùî 䳺òüñÿ â ä³àñïîð³, ÿê³ çì³íè çàõîäÿòü â Óêðà¿í³, õî÷óòü çíàòè, õòî ïèøå, ÿê ïèøå ³ ùî ïèøå? ̳æ ÷èòà÷àìè ³ ðåäàêö³ºþ êîëèñü áóâ æèâèé ä³àëîã, òåïåð ïåðåâàæíî ìîâ÷àíêà àáî êðèòèêà äåñü çà ïëå÷èìà, à ëèñòè äî Ðåäàêö³¿ íàéö³êàâ³øà ³ íàéæèâ³øà ðóáðèêà â êîæí³é ãàçåò³. Ïîëåì³÷í³ ëèñòè ç êðèòèêîþ, ç ³íøîþ äóìêîþ ïîâèíí³ òàê ñàìî çíàõîäèòè äîðîãó äî Ðåäàêö³¿, ÿê ³ â³ñòêè ç ²íòåðíåòó ÷è ïîâ³äîìëåííÿ ïðî ð³÷íèö³ àáî ïàíàõèäè.
Ùîá ãàçåòà íå ïðîïàëà, âîíà íå ñ쳺 áóòè íóäíîþ, áåç ïóëüñóþ÷îãî æèâ÷èêà, áåç òâîð÷î¿ óÿâè, à äîïèñóâà÷³ ìóñÿòü ïàìÿòàòè, ùî äî ãàçåòè íå ìîæíà ïîñèëàòè êîâáàñ. Ïðàâäà ³ ìóäð³ñòü íå ïîáóäîâàí³ íà äåìàãî㳿. Ñêàçàâ ñâ. Ïàâëî äî ñâîãî ïðèÿòåëÿ: "Òðèìàéñÿ, áðàòå, çäîðîâîãî ñëîâà" ³ öÿ ïîðàäà º äîáðèì äîðîãîâêàçîì äëÿ êîæíîãî, õòî õî÷å, ùîá éîãî ÷èòà÷³ ëþáèëè.
Íàø êîíôë³êò ç àíãë³éñüêîþ ìîâîþ íå âèðèíóâ ÷åðåç áðàê çðîçóì³ííÿ, ùî àíãë³éñüêà ìîâà â ãàçåò³ ïîòð³áíà, áî ³ àíãëîìîâí³ ëþäè õî÷óòü ïðî íàñ ùîñü äîâ³äàòèñÿ, ò³ëüêè ùî âîíà çÿâèëàñÿ ðàïòîì ³ ðàäèêàëüíî çàéíÿëà áàãàòî ì³ñöÿ. À íàøà ãàçåòà âèðèíóëà ç ñåðåäîâèùà óêðà¿íñüêèõ ïàòð³îò³â, ÿê³ ä³ëèëèñÿ îñòàíí³ì öåíòîì, ùîá öþ ãàçåòó ðîçâèíóòè ³ âòðèìàòè. Âîíà º óêðà¿íñüêîþ ãàçåòîþ. Óêðà¿íö³ áóäóâàëè ¿¿ ³ â³ðèëè â íå¿ 72 ðîêè. Àíãë³éñüêó ìîâó òðåáà âæèâàòè ç ïîøàíîþ äî óêðà¿íñüêî¿. ßê óêðà¿íñüêà ìîâà íå çàãèíóëà ÷åðåç öàðñüê³ óêàçè, ÷åðåç òàºìíèé óêàç Âàëóºâà, òî ÷îìó âîíà ìຠçíèêíóòè ç íàøîãî æèòòÿ òåïåð? Íå ñòàíå Íîâîãî Øëÿõó, òî ºäèíèé êîíòàêò ç ëþäüìè ïî÷íåòüñÿ ÷åðåç ïîõîðîíè ³ òðèçíè, áî âìèðàþòü íå ò³ëüêè ò³, ùî ãîâîðÿòü óêðà¿íñüêîþ ìîâîþ, àëå âìèðàþòü ³ ò³, ùî çíàþòü ëèøå àíãë³éñüêó ìîâó. ßêîþ æ ìîâîþ ïðèéäåòüñÿ ñï³âàòè "Ñî ñâÿòèìè óïîêîé" ³ "³÷íàÿ ïàì’ÿòü"?
* * *
Canadian National Exhibition – 2002
"Óêðà¿íñüêèé Äåíü" – äî 11-î¿ ð³÷íèö³ Íåçàëåæíîñòè Óêðà¿íè 24 ñåðïíÿ 2002 ð.
Êîëèñü, êîëè Óêðà¿íà áóëà çàëåæíà ³ íå ìàëà âîë³, Óêðà¿íñüê³ Äí³ â íàñ, ó Òîðîíòo, â³äáóâàëèñÿ âåëè÷àâî, åëåãàíòíî, ç ïîâàãîþ, ç³ ñòèëåì ³ ïàòð³îòèçìîì. Öüîìó Óêðà¿íñüêîìó Äíåâ³ òîãî âñüîãî áðàêóâàëî. Ìîæå, çàøêîäèâ äîù, ùî ïàäàâ â³ä ñàìîãî ðàíêó. ͳäå íà ñöåí³ íå áóëî óêðà¿íñüêîãî ïðàïîðà, à òðèçóá êîëèâàâñÿ ò³ëüêè íà ëîçóíãó Óêðà¿íñüêî¿ Êðåäèòîâî¿ Ñï³ëêè, ÿêà ÷àñòêîâî ñïîíñîðóâàëà öþ ïîä³þ. ͳ íà ïî÷àòêó, í³ íà çàê³í÷åííÿ í³õòî íå çàñï³âàâ àí³ óêðà¿íñüêîãî, àí³ êàíàäñüêîãî ñëàâíÿ (ã³ìíó). Êîëè äâîº ç ïóáë³êè ïî÷àëè äîìàãàòèñÿ ï³ñëÿ îñòàííî¿ òî÷êè, ùî ¿¿ âèêîíóâàâ Ðîìàí Êëóíü, ùîá çàñï³âàòè ñï³ëüíî "Ùå íå âìåðëà Óêðà¿íà", â³í ðîçãóáëåíî ïî÷àâ çáèðàòè ñâî¿ àêñåñóàðè ³ âèéøîâ ç³ ñöåíè. Ìàëî õòî ç ïóáë³êè çàëèøèâñÿ, õî÷ äàâíî ïåðåñòàâ ïàäàòè äîù. À çà ëàâêàìè, ùî ñïîðîæí³ëè, íà ìàëåíüê³é ñöåíö³ â êóòî÷êó, ï³ä äåðåâàìè ïî÷àâ ãðàòè åñòðàäíèé îðêåñòð, ³ ìàëåíüêà ãðóïêà ìîëîä³ ñòàðàëàñÿ òàíöþâàòè ïî ìîêð³é òðàâ³. Ìîëîäü í³êîëè íå áóëà ³ íå º òàêà âèáàãëèâà, ÿê ñòàðà ãåíåðàö³ÿ. Øêîäà... Øêîäà...